Page 31 - 1-2018

Хорижий филология. №1, 2018 йил

олимларининг диққатини ўзига торган. орқали рассомдек бадиий тарзда
Бунинг боиси нимада? деган савол тасвирлаб беради.
туғилади. Бу саволга 1899 йили Ҳақиқатан ҳам Бобур тарихий
“Бобурнома”ни инглиз тилида чоп вақеалар ва уларнинг иштирокчилари
эттирган шарқшунос олим Лейн Пул ҳақида сўзлар экан, кўпинча, аввал, содир
((Лен Пуль) қуйидагича жавоб беради: бўлган воқеанинг ўрни ҳақида батафсил
―Бобур жангчи бўлишига қарамасдан, маълумот беради, воқеада иштирок этган
нозик адабий завққа эга бўлган ва шахсларнинг сўз билан “суратини
турмушни танқидий идрок этган киши эди. чизади”, сўнг асосий воқеани баѐн этади.
У маданий тил ҳисобланган форсийда ва Баъзан йўл-йўлакай жой манзарасини
она тилиси ҳисобланган туркий-ўзбек тасвирлайди. Шу асосда қайд этилган
тилида асарлар ѐзган ўқимишли шоир эди. даврларда Мовароуннаҳр, Хуросон,
...хоҳ прозада бўлсин хоҳ поэзияда бўлсин, Ҳиндистон каби ўлкалардаги ўнлаб қишлоқ
соф ва содда услубнинг устаси эди. ва шаҳарларнинг типографик-географик
...унинг мемуарлари бир аскарнинг ҳарбий манзараси, об-ҳавоси, табиат-ўсимлик
юриш ва чекинишлари ҳақидаги оддий дунѐсини сўз орқали моҳирлик билан
кундалик дафтар эмас; уларда шарқ чизадики, булар китобхонда моҳир бир
адабиѐтини жуда яхши билган, нозик ва рассом ишлаган рангдор ва гўзал пейзаж-
билимдон кузатувчи, одамларни тез тасвир суратидек таассурот қолдиради.
ўрганувчи, улар ҳақида дадил ҳукм Айниқса, тарихий шахслар ҳақида сўз
юритувчи бўлган бир кишининг ва табиат юритилганда муаллиф уларнинг шакл-
муҳибининг дунѐ ҳақидаги шахсий шамойили, насл-насаби, маънавий
таассуротлари нозик фикрлари берилган. қиѐфаси, маданий савияси, кишиларга
Унинг ўз портретини чизишдаги муносабати, ўзига хос хислатлари, хулқ-
самимийлик, фазилат ва камчиликларини атвори каби хусусиятларини, асил
ҳам тасвирлаши, ҳақиқатгўйлиги, очиқ портрети (сиймоси)ни суратдек китобхон
кўнгиллиги ҳамда ажойиб ҳазилкашлик кўз ўнгида гавдалантиради. Шунинг учун
туйғуси гўзал мемуарларининг эътиборини ҳам инглиз тарихчиси М.Элфинстон
11
янада оширади‖ . “Бобурнома”ни ўқиѐтганимизда: “Биз
Умуман, “Бобурнома” асари асарда тасвирланган шахслар (образлар)
“Осиѐда яккаю ягона, чинакам-ҳақиқий орасида яшагандек бўламиз ва уларнинг
тарихий тасвир намунаси” сифатида характерларини билиб олганимиздек, гўѐ
баҳоланиб, унинг муаллифи Заҳириддин афт-башараларини ҳам кўра оламиз...”
Муҳаммад Бобурга жаҳоний шуҳрат ―Бу хотираларда (―Бобурнома‖да-У.С.)
келтирган ва ўзи асос солган буюк буюк туркий подшонинг ҳаѐти батафсил
бобурийлар сулоласини дунѐга танитди. тасвирланган, унинг шахсий ҳис-
Қайд этилганидек, ушбу қомусий асарда туйғулари ҳар қандай муболаға ва
кўп соҳалар ўзининг ҳақиқий тасвирига пардалашдан холи. Шу жиҳатдан бу асар
эга. Тўғри, “Бобурнома”нинг асосий Осиѐда ягона, чинакам тарихий тасвир
12
тасвир объекти тарихий воқеалардир. намунасидир‖, деган фикрни айтган .
Бироқ Бобур тарихий воқеаларни қуруқ Жаваҳарлаъл Неру ―Ҳиндис-
санаб ўтиш ѐки улар ҳақида фақат тоннинг кашф этилиши‖ асарида Бобур ва
маълумот бериш билан чекланмайди, унинг набираси Акбар ҳақида қуйидаги
балки ўтмиш воқеларнинг манзарасини, фикрларни айтган: ―Бобур дилбар шахс,
унда иштирок этган тарихий шахсларнинг уйғониш даврининг типик ҳукмдори, мард
сиймосини, характери ва табиат ва тадбиркор инсон бўлган. У санъатни ва
лавҳаларини мароқли, жозибали сўзлар адабиѐтни севарди, ҳаѐтдан ҳузур қилишни
яхши кўрарди. Унинг набираси Акбар яна

11 . Маллаев Н.М. Ўзбек адабиѐти тарихи,
673-674-бб. Отажонов Н. ―Бобурнома жаҳон 12 . Холиқов А. Бобурга жаҳоний шуҳрат
кезади,10-б., (Лейн Пуул Бобур. Оксфорд. 1809, 9- келтирган асар.// ―Samarqand‖ газетаси, 2014, 16
б). январ.

30