Page 80 - 2-2016
P. 80
Хорижий филология. №2, 2016 йил
ҳолда уларнинг таркибида мавжуд бўлган олдида келиши уларнинг мавжуд бўлган
айрим гап бўлакларини тежашга олиб контекстуал вазият иккинчи сўз
келади. Тежаш жараѐнида фақатгина гап бирикмалари олдида ҳам такрорланишини
бўлакларигина эмас, балки артикллар ва фикран тақозо этмоқда.
кўмакчилар ҳам тушириб қолдирилиши Демак, эллипсис ҳодисаси – бу гап
мумкин. таркибидан бирор-бир компонентнинг
«Das alte und [-] neue Rathaus» туширилиб қолдирилиши билан боғлиқ
(Duden, 1962 s 564). бўлган ҳодисадир. Эллипсис ҳодисасини
«Nicht von Goethes Weisheit oder [- ўрганиш жараѐнида туширилиб
] Rechtsgelehrsamkeit war die Rede» қолдирилган гап бўлакларига нисбатан
[Duden, 1962, s 564]. «компонент» атамасининг қўлланилиши,
Ушбу белги y ѐки бу шу терминологик тушунчанинг ниҳоятда
компонетларнинг бўлмаслигини кўрсатиш қулайлигидан келиб чиқади. Эллипсис
учун қўлланилади, 2-рақамдаги мисолдаги ҳодисаси фақатгина германистикадагина
[-] ушбу сўз бирикмасининг иккинчи эмас, шу жумладан романистикада ҳам,
қисмида -das- артиклининг тушириб туркий тилларда ҳам энг кам ўрганилган
қолдирилишини билдирса, 3-рақамли синтактик-стилистик ҳодисадир. Айниқса,
мисолда эса Rechtsgelehrsamkeit, яъни ушбу ҳодисани контекстлар доирасида
датив келишигида ифодаланиб келувчи ўрганиш муҳим аҳамият касб этади.
турдош от олдида -von- кўмакчисининг Xyлoca қилиб айтганда, эллипсис
тушириб қолдирилишини кўрсатади. ҳодисаси ҳозирги замон немис адабий
Шуни алоҳида таъкидлаб ўтиш лозимки, тилида нисбатан камроқ ўрганилган
артикль ѐки кўмакчиларнинг эллипсис синтактик ва стилистик ҳодисалардан бири
ҳодисасига учраши, улар биргаликда бўлиб, уни кўп сонли ҳар хил функционал
келиши лозим бўлган компонентларининг характерга эга бўлган матн таркибида
мазмунига ҳеч бир таъсир кўрсатмайди, махсус ўрганиш янги-янги илмий -тадқиқот
чунки -das- артиклининг шу гап бошида ишлари учун асосий манба бўлиши
келиши, -von- кўмакчисининг биринчи сўз мумкин.
бирикмаcи, яъни von Goethes Weisheit
Адабиѐтлар
1. Адмони В.Г. Синтаксис современного немецкого языка: -M. “Наука” 1973. - с. 366.
2. Реферовская Е.А. Лингвистическое исследование структуры текста. -Л. 1973. -
с.215.
3. Солганик Г.Я. Синтаксическая стилистика (сложное синтаксическое целое). - М.
1991. - с.182.
4. Турсунов Б.Т. Эллипсис плэонасмус ҳодисасининг тескари кўринишидир. Олий
мактабларда хорижий тилларни ўргатишнинг лингвистик ва услубий муаммолари
мавзусидаги республика илмий-амалий анжумани материаллари. -Самарқанд, СамДМҚИ,
2002. - 9-11 б.
5. Jung W. Grammatik der deutschen Sprache. VEB Bibliographisches Institut-Leipzig,
1967. - 512 S.
6. Шахматов А.А. Учение о частях речи. М. 1952, 211.с.
79