Page 83 - 2-2016

Хорижий филология. №2, 2016 йил

ҳар қачонги даврдан ҳам кўра, эзгулик ва мотивларнинг таъсирини англаб етишга
ѐвузлик ўртасидаги фарқни аниқлаш ўта интилишлари билан тасдиқланади.
мушкуллашган давр. Чунки Шайтон ва XX-XXI асрлар оралиғидаги
Раҳмон инсон ботинига яширинди. Бугун фалсафий, маданий ва адабий давр
Шайтон ҳам, Раҳмон унинг ичида, “мифологик ренессанс” (Т.Апинян),
Шайтон ва Раҳмон маркази инсоннинг ўзи “маданиятнинг ремифологизацияси”
бўлиб қолди. Инсон учун кураш бугун барча (Е.М.Мелетинский), “неомифологизм”
мафкураларнинг, шунингдек, санъатнинг (М.Эпштейн) сифатида тавсифланиб,
бош вазифаси бўлиб қолди. Инсон архаик мифларнинг турли-туман янги
мураккаблашгани сабабли, эзгулик ва рецепцияларини – уларнинг талқинидан
ѐвузлик кураши ҳам мураккаблашди, бошлаб муқобил янги мифлар ѐки
адабиѐтнинг ифода этиш усули ҳам архаиклари билан мунозарага киришувчи
мураккаблашиб бормоқда. Бу янги мифлар яратилишигача таклиф этади.
мураккабликдан келиб чиқиб, санъат Мифология ва фольклор миллий
гуманизмдан чекинолмайди. Адабиѐт тикланиш жараѐнларида муҳим роль
инсоннинг ѐнида, инсонпарварликнинг ўйнайди. Зеро, ҳозирги
ѐнида турмоғи шарт”[1]. этномаданиятлардан ҳар қайсининг
Кейинги йилларда дунѐда миллий мавжудлигини имконли қиладиган
ўзликни англашнинг актуаллашуви маданий қадриятлар ва анъаналар айнан
кузатилмоқда ва бу жараѐн улардан олинади. Оламни миллий ҳис
жамоатчиликнинг ғоят кенг қатламларида этишнинг этномаданий ўзига хос
ўз тарихи, маънавияти ва маданиятига хусусиятлари акс эттирилган мифология
қизиқишининг ошиши билан биргаликда улкан маънавий, маданий ҳамда эстетик
кечмоқда. Ушбу қизиқишни асрлар салоҳиятга эгадир. Мифологиянинг
қаърига, миллий маданиятнинг кўплаб муҳимлиги шундан иборатки, у лисонда,
ҳодисаларини изоҳлаб берувчи ўз илк инсон онгида мавжуд ва шу туфайли
манбаларига қаратилган ҳар томонлама замонда трансформацияланиш, бир
илмий изланишларгина қондира олади. авлоддан кейингисига ўтиш хусусиятига
Тарихий ўтмишни, анъанавий маданият, эга. Мифологиянинг ушбу ўзига хослигида
оғзаки бадиий ижод, ҳозирги адабий инсонларнинг моддий ва маънавий
ижодда акс этган мифологик мотивларнинг фаолиятларининг барча турларига,
илдизларини аниқ билиш шунинг учун ҳам жумладан фольклор ва ѐзма бадиий
зарурки, мазкур билимлар нафақат ҳозирги адабиѐтга ҳам фаол таъсирининг сабаби
замонавийлашиб кетган жамият яширинган. Таъкидлаш зарурки, адабиѐтда
вакилларининг ўз миллий мавжудлигининг мифологизмнинг миқдори унинг
илдизларини топишларига, атроф оламни (адабиѐтнинг) етуклик даражасига боғлиқ
идрок этишларида ўзига хос миллий- эмас. У ривожланган адабиѐтларга ҳам,
маданий муҳитнинг шаклланишига олиб ривожланишда ортда қолган адабиѐтларга
келадиган ранг-баранг йўлларни англаб ҳам кириб боради. “Аввало шуни айтиш
олишларига кўмаклашади. керакки, афсона ва ривоятлар, эртак ва
Бадиий адабиѐтни мифология ва мифлар жаҳон адабиѐтининг бешиги
фольклор билан ўзаро боғлиқликда тадқиқ саналади”[2].
ҳамда таҳлил қилиш зарурати ҳозирги Е.М.Мелетинскийнинг
авлоднинг миллий маданиятнинг ушбу таъкидлашича, 20 асрда миф ижодиѐтидан
қатламларига чуқур қизиқиши, миллий “маданият ва инсонни янгилашда”[3]
адабиѐт шаклланишининг тарихий, фойдаланилган. Миф замонавий кишига
ижодий босқичларини тўғри тушунишга, шахсийлик қолипидан чиқишига,
ҳозирги адабий асарларга мифологик шартлилик ва хусусийликдан юқори
бўлиб, мутлақ ҳамда универсал
82