Page 84 - 2-2016

Хорижий филология. №2, 2016 йил

қадриятларни қабул қилишига ѐрдам Миллий борлиқ ва онгнинг ҳали
беради. Миф муаммосини жиддий тадқиқ мифологик дунѐқараш элементлари
этаѐтган олимлар муҳитида миф борасида мавжуд бўлган фольклор ҳамда этник
асосан икки йўналишда фарқланувчи бир қатламларини жонлантириш.
неча нуқтаи назарлар кенг тарқалган: 1) Ривоятнамолик, инсоний ва табиий
миф инсоният тараққиѐтининг дастлабки мавжудликнинг архетипик қайдларига
босқичларида олам ҳақидаги тасаввурлар қаратилган лирик-фалсафий мушоҳада: уй,
сифатида (О.М.Фрейденберг бўйича, йўл, сув, тоғлар, гўдаклик, кексалик,
“воқеликни англаш тизими”) ва 2) миф муҳаббат, ўлим ва ҳоказолар[5].
ҳикояга оид структура сифатида (хусусан, Назариѐтчи адабиѐтшуносларнинг
маросимий-мифологик мактаб). Демак, фикрларига кўра, бадиий мифологияни
биринчи маънодаги миф иккинчи эстетик асослашнинг бир неча турлари
маънодагига қараганда бирламчи, чунки мавжуд. Уларни қуйидагича тасаввур
“даставвал миф ҳеч қандай ҳикоячилик қилиш мумкин:
вазифасига эга бўлмаган. Сўз билан 1) табиат кучлари – антропоморф
ифодаланган ҳикоянигина миф деб худолар образидаги
атаѐтганимиз соф шартлиликдир” [4] – деб мифологик сюжетлар;
ѐзади О.М.Фрейденберг. 2) мотив ва алоҳида образлар –
Ижодкор томонидан асарда мифологемалар;
фойдаланилган миф янги қирралар ва 3) стихияли тарзда тавсифланувчи
маънолар касб этади. Муаллиф тафаккури мифологик образлар [6].
мифопоэтик тафаккурга қўшилиб, Миф кўплаб фанлар ва, аввало,
моҳиятан янги, ўз прототипидан фарқли фалсафа, психология, структур
мифни дунѐга келтиради. Бирламчи ва антропология каби соҳаларнинг тадқиқот
иккиламчи (“муаллиф мифи”) орасидаги объекти ҳисобланади. Аксарият
фарқда ифодаланиши учун муаллиф миф концепцияларда мифни онг шакли
шаклидан фойдаланган, ѐзувчи илгари сифатида қарайдилар. Бироқ, миф,
сураѐтган ғоя, матности маъноси шунингдек, мураккаб лингвомаданий
яширинган. Муаллиф тафаккури ѐки унинг ҳодиса ҳамдир, чунки у маданият
онгости зоҳирлантирган туб маъно- ҳодисалари объективлашадиган ва қайта
мазмунни англаб етиш учун асарда ишланадиган матн (мифологик сюжет)дан
мифологик элемент қай тарзда акс иборат. Мифопоэтик, фольклор ҳамда
этишини билиш зарур. “Мифлар” индивидуал бадиий тафаккурнинг ўзаро
мақоласида (Литературный таъсирини тушунишнинг энг мақбул йўли
энциклопедический словарь) бадиий – бу халқаро материалда тадқиқот олиб
мифологизмнинг олти тури санаб ўтилган: бориш бўлиб, жаҳон мифопоэтик
Ўз мифологемаларининг оригинал анъаналари ва фольклор тизим ичида ҳам,
тизимини яратиш. ташқарисида ҳам узлуксиз ўзаро таъсирли
Борлиқнинг мантиқийликкача бўлган бадиий тизимлар, деб тасаввур қилинади.
негизини аниқлаштириши лозим бўлган Шундай қилиб, яна бир бор
тафаккурнинг туб мифо-синкретик таъкидлаш зарурки, у ѐки бу индивидуал
структураларини қайта воқелантириш. муаллифона бадиий тафаккурнинг,
Қадимги мифологик сюжетлар эркин мифопоэтик ва фольклор анъаналарнинг
замонавийлаштириш талқинида қайта ўзаро таъсирланиш йўлларини тушуниш
ишланиши. учун мифопоэтик, фольклор ва адабий
Ҳаѐтий асар тўқимасига айрим материални қиѐсий-тарихий
мифологик мотивлар ва персонажларнинг кенгайтирилган таҳлилини амалга ошириш
киритилиши. даркор.

83