Page 111 - 2-son-2018-yil

Хорижий филология №2, 2018 йил

соат инсону жин хайлининг тоат- Қачонки, султон халқ молидан қўл
ибодатидан афзалдур”. Зеро, “Мусулмон тортсагина, унинг амалдорлари бу ишга
ўз мусулмон биродарига зулм қилмас ва қўл уришга ботина олмайдилар. Ана
уни зулмкор қўлида қолдирмас”. Шу боис шунинг оқибатида Нўширавон замонида
ҳам, Расули Акрам (с.а.в.) Нўширавон “Адл жўйборидин мулк боғида фароғат
гарчи мусулмон эмас эди, аммо одил ашжори (ниҳоллари) шодоб бўлди ва
подшоҳ бўлганидан дўзахга тушмади, дея инсоф тарбиятидин амният ашжоридин
мужда берадилар. фароғат гуллари очилди ва осойиш
Манбаларда қайд қилинишича, мевалари етилди” [А.Навоий 2000:242].
Нўширавон мусулмон бўлмаган, ислом Навоий адолат, инсофни фақат
дини ёйилгунига қадар етиб келмаган. подшоҳлардан талаб қилмайди. Адолат
Лекин у одил бўлган, эзгулик уруғини вазирнинг, амирнинг, ҳоким ва қозию
сепиб, инсонларни жаҳолатдан сақлаб муфтийлар, хуллас- ҳамманинг яшаш
қолган. Навоий шундай ёзади: мезони, ахлоқ гавҳарига айланиши керак.
Жумлаи олам аро шоҳ айлади, Агар жамият ростлик ва ҳалоллик асосида
Адлини оламға паноҳ айлади ривожлансин десак, унда ҳар бир
[А.Навоий 1991:173]. фуқародан буни талаб қилиш жоиздир.
Шу сабабли ҳам, у Яратганнинг Навоий асарда шундай жумлаларни
марҳаматига сазовор бўлиб, дўзах келтиради: “Ва анинг сойир салотин учун
оловидан омон қолди. Навоий “Саддий васиятномаси борким, не дастур била
Искандарий” достонида шундай дейди: салтанат қилғайларким, бу мухтасарда
Ануширвон гарчи кофир эди, кунжойиш йўқдирким, барчасин битилгай,
Вале адл зотида зоҳир эди. ики-уч калима била ихтисор қилилди. Ва
Ўрун гарчи кофирға дўзахдурур, адл бир қўрғондирким сув солуб йиқилмас
Анинг адлдин ўрни барзаҳдурур. ва ўт била куймас, манжаниқ била
Агар куфр ризвон сори қўймади, бузулмас. Ва адл ганжидурким кўпрак
Вале адл нийрон сори қўймади. олғансайин, кўпрак бўлур ва озроқ харж
Ул ўтгандин ар минг йил андозадур, қилсанг озроқ бўлур” [А.Навоий 2000:244].
Адолатдин овозаси тозадур Нўширавоннинг султонларга,
[А.Навоий 1993:126]. мамлакат бошлиқларига насиҳати, васияти
Унинг адолат андозаси ҳозирги кунда шуки, подшоҳ ҳар бир бажараётган
ҳам ўз долзарблигини йўқотган эмас. амалида адолатга таянмоғи, ундан
Асарда Навоий Нўширавоннинг фойдаланмоғи лозимдир. Адолат шундай
одиллигини ҳикоя қилар экан, бир нечта бир мустаҳкам қўрғондурким, сув олгани
ривоятлар келтиради: “Бир кун бир йўлда билан йиқилмайди, чўкмайди, ўт билан
тушуб, кабоб буюрди. Туз йўқ эрди. ёнмайди, манжаниқ билан бузилмайди.
Яқинроқ бир кент кўрунди. Биров Адолат – бу ҳақиқатдир. Адолат шундай
бордиким туз кетургай. Нўширавон бойлик, тўпланган хазинадирки, кўп
муболаға қилдиким, тузни сотқун ол! олгани билан тугамайди, балки олган
Мажлис ҳуззори айттилар: бу тузға не сайин кўпаяди. Навоий бу билан мамлакат
миқдор баҳо бўлғайки, сотқун олғайлар? султони қўллаган биргина адолат
Дедиким, мунча бемиқдор нима учун миллионлаб одилликларни юзага
подшоҳ нечук ёмон расм қўйғай, ёмон келтиришга сабаб бўлиши мумкинлигини
русум жузвий бўлса, ҳар киши бир нима назарда тутади. Яъни, адолат қанчалик кам
орттуруб, ани куллий қилурлар. ишлатилса, у шунчалик камайиб тугаб
Бадномлиқ ани бунёд қилғанға борур” боради. Демак, мамлакатдаги тинчлик,
[А.Навоий 2000:241]. Яъни: осойишталик, эркинлик ва озодлик,
Чу шаҳ зулм сори узотти илик, шодлик ва бахтиёрлик энг биринчи ўринда
Очилди ўлуқ зулм уйига эшик давлат бошлиғининг адолатпешалигига
[А.Навоий 1993:128]. боғлиқ бўлар экан. Халқ, раият, мулозиму
беклар, мансабдорлар, аввало, подшоҳнинг

110