Page 33 - 2-сон 2019 йил

Хорижий филология №2, 2019 йил

Ман сани деб минг балога ошно қийин. Чунки шеърнинг вазни, услуби,
бўлдум, санго... баъзи сўз ва ибораларнинг ўхшашлиги
Заррае инсоф қил, васлингдин эҳсон жиҳатидан Муқимийнинг «Рози дил айтай
айлагил, десам улфат қилолмай доғман» мисрали
Мисли мажнундек эшикларга гадо ғазалига тақлидан ѐзилган. Шунинг учун
бўлдум санго. Ҳамзанинг девондаги кўп шеърлари, шу
Номи ҳарфинг ҳар бирига қисса жумладан, баъзи мувашшаҳлари шоирнинг
холим дарх этуб, классиклар меросини ўрганиш,
Не деган ўлсам Ниҳоний, ҳоказо ўзлаштириш, уларга эргашиб, тақлид
бўлдум санго. қилиб юрган кезларининг маҳсулидир.
Бизнинг назаримизда ушбу Ниҳоний мувашшаҳлари ичида
мувашшаҳнинг матлаъ байтидаги биринчи Лола янглиғ оразини бир кўриб
мисра бошидаги «Б» эмас «М» ҳарфи тасвирда,
билан бошланса керак. Чунки ўзбекларда Мубтало ўлмоқдиғим ѐзмиш экан
«Бирзаҳамид» деган исм йўқ, балки тақдирда -
«Мирзаҳамид» бор. Нашрда шундай хато матлам билан бошланиб, мақтаи
ўтган ѐки шу мисра нотўғри ўқилган Номи ҳарфини Ниҳон этмоқдин
бўлиши мумкин. Худди Муқимий ижодида улдур ҳавфлар,
«Адолхоним» номига ѐзилган мувашшаҳ Кўрса ногаҳ кўрмасин қаҳри келуб
учраганидек Ниҳоний девонида ҳам аѐл таҳқирда -
кишилар номига бағишланган деб тугалланувчи ғазал-мувашшаҳ
мувашшаҳлар йўқ эмас. «Дилбархон» Лутфуллахон исмига ѐзилган. Ўрни
исмига ѐзилган мувашшаҳ шундай. Ўқувчи келганда эслатиб ўтмоқлик лозимки, бу
уни мувашшаҳ хусусиятига эга, унинг ғазал - мувашшаҳ Фурқатнинг
белгилари бор исм яширинган деб «Бир қамар сиймони кўрдум балдаи
ўйламаса худди ѐрнинг васлига Кашмирда»
бағишланган шеърдек қабул қилиш деб бошланувчи ишқий ғазали таъсирида
мумкин. Аслида ундан мувашшаҳдан ном майдонга келган. Фурқат ғазали ҳам,
чиқариш қоидасига кўра ҳар бир байтнинг Ҳамза мувашшаҳи ҳам арузнинг рамал
биринчи мисралари бош ҳарфларидан баҳри тармоқларидан «рамали мусаммани
Дилбархон исми чиқади. Шеър етти маҳзуб» вазнида ѐзилгандир. Фурқатда
байтли ғазал шаклида ѐзилган, «Хараж» ҳам, Ҳамзада ҳам "тасвирда, тақдирда,
сўзи радиф бўлиб келади. Шоир занжирда, тасхирда, таҳрирда, таҳқирда"
мувашшаҳнинг сўнгги байтида каби сўзлар ҳар байт охирида қофия
«Дилбархон»нинг номи ҳарфини шеърда сифатида ишлатилади. Байтлар сони ҳам
ифодаланганлигига китобхон эътиборини Фурқат ғазалига тенглашади.
қаратган. Умуман барча мувашшаҳ Ҳ.Ҳ.Ниѐзий Фурқат асарлари билан
шеърларда унинг мувашшаҳ эканлигига фахрланди, унга эргашиб, ундан
ишора қилинади. Бу хусусият мувашшаҳ таъсирланиб фурқатона асарлар яратди. У
шеърларнинг жанр белгиларидан биридир. Фурқат маърифатпарварлигига хос илғор
Албатта, мазкур ғазал-мувашшаҳда жиҳатларни замон талабларидан келиб
яхши ташбеҳлар бўлса-да уни бадиий чиқиб тараққий эттирди .
жиҳатдан жуда гўзал, оригинал асар дейиш

Фойдаланилган адабиѐтлар:
1. Ҳожиаҳмедов А. Шеърий санъатлар ва мумтоз қофия . – Тошкент :― Шарқ‖
нашриѐти , 1998 .
2.Ўзбек адабиѐтида жанрлар типологияси ва услублар ранг – баранглиги . –Тошкент :
Фан, 1983 .
3 . Қаюмов А. Шоир Фурқат. Эссе . ― Шарқ юлдузи‖ . 1986 й. 4-5 ; 1989 й . 5-6 сонлари
.

32