Page 100 - 3-2016

Хорижий филология. №3, 2016 йил

нақадар муҳимлиги жуда нафис услубда эришилаѐтганлигидан – фан тараққий
баѐн қилинган. этаѐтганлигидан далолат беради‖
Шу қадар бой методологик меросга (Замонавий ўзбек тили 2008: 3).
эга бўлган ўзбек миллий фани қандайдир Алқисса, қадимий мерос
ғайритабиий ғоя қамровида қолиб кетиши анъаналарини тиклаган ва янги замонавий
ачинарли ҳол эди, албатта. Хайриятки, таҳлил мезонлари, амаллари билан
яккаҳукмронлик ғоясидан воз кечишнинг бойиган миллий тилшунослик фани
мавриди келди ва бу имкониятни бизга қаддини ростлашга улгуриб, салмоқли
мустақиллик берди. Эркинликка эришган қадамлар ила янги даврга кириб келди
шахс эркин фикрлаш бахтига муяссар бўла ҳамда жаҳон лисоншунослигида ўз бўй-
олади. Бундай бахтдан, табиийки, ўзбек бастини намоѐн эта бошлади.
тилшунослари ҳам четда қолмадилар. Журналимизнинг мазкур сонидан жой
―Давлат тили ҳақида‖ги қонун қабул олган мақолаларда айнан шу даврда
қилиниб, ўзбек тилига давлат тили мақоми эришилган натижалар, бу натижаларга
берилиши билан она тилимизни ҳар етишиш борасида кўрсатилган фидойилик
тарафлама ривожлантириш ва уни илмий ҳақида сўз бормоқда. Тақдим қилинаѐтган
таҳлил қилишга изчил киришилди. Етакчи мақолаларда асосий эътибор
олимлар тил тизими, тузилиши, унинг тилшуносликнинг маълум соҳаларига оид
жамиятда тутган ўрни, инсонлар тадқиқотларга қаратилиб, уларнинг
фаолиятидаги ролини батафсил, турли миллий тилшунослик ривожидаги ўрнини
ѐндашувлар асосида ўрганиш йўлларини белгилаш, олинган натижаларнинг амалий
қидира бошладилар (Нурмонов 2001; аҳамиятини аниқлаш мақсади
Раҳматуллаев 2002; Ҳожиев 2010; кўзланмоқда. Сўзсиз, сиз ўқиѐтган
Хоназаров 2007; Маҳмудов 2012 ва мақолаларнинг қамрови чекланган, уларда
бошқалар). Натижада, тил тизими тадқиқи тил уммонининг барча жабҳаларини
учун тамоман ѐт бўлган ғоялар, таҳлил қамраб олишнинг, унинг ботинидаги дурру
мезонларидан (ҳинд-европа тилларига мос зарларни тўлиғича кўриш ва кўрсатишнинг
келадиган) воз кечиш асосида тил ҳозирча имкони топилгани йўқ. Бизнинг
ҳодисасининг серқирралигини инобатга режамиз кўп босқичли таҳририят
олувчи плюралистик ѐндашув маъқул келгусида ушбу мавзудаги нашрларни
топилди. ―Замонавий ўзбек тили‖ давом эттириш вазифасини белгилаб
дарслигининг масъул муҳаррирлари олган. Ўйлаймизки, ҳамкасбларимиз бунга
Ҳ.Неъматов ва Р.Сайфуллаевалар кўмакдошликни дариғ тутмайдилар.
таъкидлаганларидек, тил зоҳирий ва Каминанинг ҳозирги вазифаси –
ботиний белги-хусусиятларга бой миллий тилшунослигимизнинг бугунги
бўлганидек, серқирра ҳодиса сифатида ҳолатидан келиб чиққан ҳолда,
ўрганилиши лозим бўлган ҳодисадир. муҳокамаси долзарблашиб бораѐтган
―Ўрганиш манбаининг серқирралиги‖ – айрим муаммоларни белгилаш ҳамда
деб ѐзадилар улар, - турли-туман, қўлга уларнинг ечимини топишнинг самарадор
киритилган хулосалар ҳам ранг-баранг, йўлларини қидириш борасида баъзи
ҳатто бири иккинчисини инкор қиладиган мулоҳазаларни билдиришдир. Келажак
даражада бўлиши мумкинлигидан далолат режасини қанчалик даражада жамоавий
беради. Илмий талқинлардаги хилма- мақсад доирасида шакллантиришга
хилликлар, албатта, кимнингдир ―кучли‖, интилмайлик, лекин унда барибир шахс
кимнингдир ―заиф‖лигидан эмас, балки мақсади ўз ифодасини топади. Шундай
ўрганиш объектининг чуқур экан, ажратилаѐтган муаммолар ҳақида
ўрганилганлигидан, унга турли томондан қуйида айтилаѐтган фикрлар
ва турли тадқиқ усуллари асосида субъективликдан ҳоли бўлмаслиги ҳам
ѐндашилиб, турли натижаларга аниқ. Аммо, алоҳида (шахсий) фикр-

99