Page 18 - 3-2017

Хорижий филология.№3, 2017 йил

иккиюзламачиликка муросасизлиги ташкил этади ва фақат шулар ҳақидагина
тўғрисида, ижодкор учун унинг атрофида ѐза олади. Боз устига ―Бульвар театри‖га
юз бераѐтганларга лоқайдликка йўл қўйиб худди мана шулар керак эди. Филипп
бўлмаслиги хусусида сўз юритади. Бу моҳиятини англаб етиш учун ўша
йиллар мобайнида бир нечта романлар кунларда томошабинлар эътиборини
нашрдан чиқди, хотиралар китоби ―Энг қозонган ―нобульвар‖ спектаклларга
яхши хотираларим оғушида‖ (Avec mon ҳафсала билан бориб туради. Аммо тез
meilleur souvenir, 1984) – нафақат айнан орада маълум бўладики, энг таниқли
ўзи ҳақда, балки кўпроқ ўз авлоди авангардчи драматурглардан бири
тўғрисида ҳикоя мазмунида ѐзилди. рафиқасининг хушторига айланиб, Филипп
Яна бир француз драматурги келиб қолганида кийим жавонига
Франсуаза Дорен (Française Doren) ―Мен яширинади. Шундан сўнг юзага келадиган
26
авангард драматурги бўлишни истардим‖ ниҳоятда узлуксиз кулгили qui pro quo
деган бўлса-да, аслида унинг ижоди ҳолатлари Филиппнинг якунда ғалаба
―Бульвар театри‖ билан чамбарчас боғлиқ қозонишига олиб келади (бунгача у
ривожланди. Ўзига хос ажойиб юмор рафиқасига уй ва буржуа фаровонлигининг
ҳисси билан Дорен ҳар қандай ―ѐрлиқлар‖ белгиси бўлмиш Сен-Тропедаги вилласини
мавзусида кесатиб ѐзади. ―Мана 16 қолдириб, мағрур кетишга тайѐр эди).
йилдирки елкамда бульвар муаллифи Унинг театр ва ҳаѐтдаги рақиби тан олади:
ѐрлиғини олиб юрибман. Аслида шунчаки ―Сиз авангард руҳида пьеса ѐза олмагач,
драматург ѐки ѐзувчи деб аталишни мени бульвар комедиясида ўйнашга
28
хоҳлардим. Қўлда қалам тутган ―аѐл‖ мажбур қила олганингиздан хурсандсиз‖.
27
бўлсам ҳам майли эди‖ . Муаллиф Франсуаза Дорен комедияларига
ўзининг ―Бурилиш‖ (Le Tournant, 1973) қараганда ундаги авангард театрига
номли пьесасида ушбу масаладаги мойиллик худди ―Бурилиш‖
мулоҳазаларини янада яққолроқ қаҳрамониники сингари ―кучли‖.
ифодалаган. Унинг қаҳрамони Филипп ―Бульвар‖нинг ―авангард‖ билан
Руссо узоқ йиллар бульвар драматурги тўқнашувини жонлантираркан, у ўз
сифатида муваффақиятли фаолият қаҳрамонлари тилидан буржуага
юритгач, жиддий пьеса яратиш унга оидликнинг ҳар қандай хавотирини олиб
ҳаводек зарурлигини англаб етади. Бироқ ташлаган ҳолда қалбига қадрдон бульвар
ѐлғиз бу истакдан ҳеч натижа чиқмайди, тўғрисида ҳозиржавоблик ва
чунки у ўз комедияларида тасвирлаган хушчақчақлик билан сўз юритади. Бироқ
ҳаѐтдан бошқача турмушни билмайди: ўзининг энг яхши пьесаларида Дорен
уйининг жиҳозлари, ҳашаматли ―Бурилиш‖да шу қадар ўткир киноя билан
меҳмонхонаси, ажойиб безатилган, бутун кўрсатилган вафосизликка оид сюжет
деворни эгаллаган жавон ва улкан тўшакли доирасидан чиқади.
ѐтоғи, хизматчи аѐллар, сон-саноқсиз ва Драматургияга ―Ҳисоб‖ (La Facture,
ранг-баранг ишқий саргузаштларни 1968) пьесаси билан анча кеч кириб келган
бошидан кечирадиган рафиқасининг Франсуаза Дорен ижоди давомида ўнтача
дугонаси Флоранс – бунинг бари унга пьеса яратди. Комедиялари ўхшаш ва
таниш ва тушунарли бўлган ягона оламни ўзаро бир-бирини такрорлайдиган
аксарият бульвар драматургларидан

26 Қаранг.: Pariscope, 25 janvier 1983, p. 106 фарқли ўлароқ Дореннинг асарларида
27 индивидуал муаллифона усул, ўзининг
Таниқли француз адабиѐтшуноси Пьер де
Буадеффр Саганнинг илк китоблари Франция учун мавзуси яққол сезилиб туради. Адиба
мисли кўрилмаган даражадаги ададини келтиради : ўткир, киноявий ва масхараловчи сўз
―Салом, қайғу!‖- 840 минг, ―Изтиробли табассум‖ –
550 минг, ―Ойлар ўтиб, йил ўтиб‖- 400 минг//
Boideffre P.de. Une historie de la litterature 28 Қаранг.: L‘Avant-scéne. Théâtre, №555, janvier
d‘acyourhui, P. 1962. p.172. 1975, p.41
17