Page 13 - 3-son 2018 yil

Хорижий филология №3, 2018 йил

Ўз–ўзидан равшанки, фойдаланаѐтган инсоннинг вербал хатти-
таржимашунослик соҳасига оид ҳаракатларини эътиборга олиш маъқулроқ
муаммолар тадқиқининг самарали кечиши кўринади (қиѐсланг: Сухих 1997).
учун таржимоннинг лисоний шахс Таржимани бекорга ―саънат‖ деб
сифатида бажараѐтган фаолиятига таърифламасалар керак, санъаткор бўлиш
мурожаат қилиш эҳтиѐжи туғилади. учун эса, истеъдод соҳиби бўлмоқ даркор.
Айниқса, ҳар қандай таржимон учун Истеъдод, ўз навбатида, оммавийликни
муҳим бўлган ―ахборотни жуфт (икки ѐқтирмайди. Бекорга таржимонлар шогирд
маротаба) кодлаштириш‖ механизмларини тутиш анъанасидан йироқроқ туришни
ўрганиш алоҳида эътиборга лойиқдир, маъқул кўрмасалар керак. Яқинда муборак
чунки айнан шу механизмлар шахснинг саксон ѐшини нишонлаган Иброҳим
онгида лисоний-семантик ва Ғофуровдан ―Ёшлик‖ журнали мухбири
лингвокогнитив сатҳлар ўзаро алоқасини сўзгарлик ҳунарини бошқаларга
таъминлайди. Ушбу механизмнинг ўргатмаганлигини, сўраганида мутаржим
―ишлаш‖ усули барчага маълум: лисоний аниқ жавобдан нақадар устамона
белгининг қабул қилиниши пайтида қочганлигини қаранг: ―Сўфийга мурид
бажариладиган амаллар семиотик қандай мақом ва ҳолда бўлса, адабий
ифодадан узоқлашиб бориб, мазмун устозга шогирд ҳам шундай мақом ва
туғилишини таъминловчи лингвокогнитив шундай ҳолатда. Имоним комилки, устозу
сатҳда сўзнинг образи туғилишига сабаб шогирд бир тан-бир жон бўлиб
бўлади. Кейинги босқичда қайталаниш кетгандагина, икки ўртада батамом
жараѐни кечиб, образ қайта семиотик уйғунлик туғилсагина мавжуд. Акс ҳолда,
ифода топади. бу ўқитгану ўқиган, муаллиму толиб
Демак, лисоний онгда олам муносабатларидир...‖ (Ғофуров 2013:11).
ҳақидаги билим муҳимроқдир. Онг образ, Балким, таржима соҳасида устоз-шогирд
тасаввур, концепт, фрейм кабилардан муносабати бевоситаликдан кўра, кўпроқ
иборат олам ҳақидаги билимлар билан иш билвоситаликка амал қилар?!
кўради. Мабодо инсон эшитаѐтган, Келинг, бу масала муҳокамасини
ўқиѐтган лисоний бирликлар тафаккурнинг ―сўз хизматида сочи оқарган
мазмуний сатҳида айтилган бирликлар мутаржим‖нинг ихтиѐрига қолдирайликда,
тафаккурнинг мазмуний сатҳида қайд (балким, бу инсон ҳақиқатан ҳам ―ардоқли
этилган кўринишларни олмаса (масалан, сирини учраган одамга дастурхон қилгиси
образли тасаввур туғилмаса), ахборотни келмагандир‖) таржимоннинг иккиламчи
жуфт кодлаштириш механизми (―жуфтланган‖, десам қандай
ишламайди, натижада ҳар қандай шахс (шу эшитиларкан?!) лисоний шахс сифатида
жумладан, таржимон ҳам) ахборотни қабул намоѐн бўлиши масаласига қаратайлик.
қилиш ва қайта ишлаш қобилиятидан Таржима жараѐни коммуникациянинг икки
маҳрум бўлади. тил тизимидан фойдаланишни тақозо
Таржимон лисоний шахс сифатида этувчи тури эканлиги ҳаммамизга маълум.
ўзига хос хусусиятга эга, унинг лисоний Шундай экан, таржимон билингв, яъни
онгидаги сатҳлар асосан жуфтлашган. икки тил эгасига айланган ижодкор
Иккиламчи лисоний шахс таълим ҳисобланади. Зуллисонайнлик мураккаб
жараѐнида шаклланади. Таржима билан хусусиятларга эга бўлган қобилиятдир. Бу
машғул инсонни ўзига хос шахс сифатида қобилият катта ҳаѐтий тажриба асосида,
таърифлашдан қочмаслик керак. Тўғри, ижтимоий муҳитнинг тақозоси билан
илмий тавсифда кўпроқ умумлаштириш юзага келиши мумкин (Исҳоқов 1980).
тамойилига амал қилган ҳолда кўпинча Бироқ таржимон зуллисонайнлик
доимий такрорланадиган хусусиятларни, даражасига эришиши учун унинг лисоний
ҳодисаларни ѐритишга ҳаракат қиламиз. билим қатламлари жуфтланиши ва шу
Аммо, лисоний шахс тушунчаси борасида йўсинда олам манзарасининг ўзга тилдаги
сўз кетганда, тил заҳирасидан манзараси, модели билан яқиндан таниш

12