Page 14 - 3-son 2018 yil

Хорижий филология №3, 2018 йил

бўлиши янада аниқроғи, уни эгаллаши оламнинг турли лисоний манзалари
зарур. Бундан ташқари, маданиятлараро учрашувидир.
мулоқот субъектига айланаѐтган таржимон Инсон онгида лисоний қатламнинг
бикогнитив ва бимаданий қобилият жуфтлашуви, гумонсиз, лингвокогнитив ва
шахсига ҳам айланиши даркор. тезаурус қатламларининг ҳам
Зуллисонайнликка оид муаммо- жуфтлашувига олиб келади. Боз устига,
ларни инсоннинг лисоний қобилиятини айтилган қатламларнинг ўзаро алоқасисиз
моделлаштириш орқали ечиш мумкин ва лисоний онг сатҳининг жуфтлашуви
бунда охирги йилларда оммавийлашаѐтган ҳақида гапиришнинг ҳожати йўқ. Фақат
лисоний шахс назариясига таяниш қабул қилинаѐтган ўзга тил белгиларига
муҳимдир. Айнан ―иккиламчи лисоний тўғри муносабат билдириш кўламида ва
шахс‖ тушунчаси асосида лисоний ушбу тилдан фойдаланиш
қобилиятни тавсифлаш ўзга тил ва механизмларининг мустақил, она тилидан
маданият тизимини ўзлаштиришни эркин равишда ҳаракати шароитида
енгиллаштирувчи омиллар билан яқиндан лисоний онгдаги жуфтлашув юзага келади.
танишиш имконини беради. Бошқача айтганда, лисоний шахс
Ю.Н.Карауловнинг фикрича, лисоний лексиконининг жуфтлашуви, охир-
шахс ғояси тилни эгаллашнинг барча оқибатда, онгнинг лингво-когнитив ва
аспектларини қамраб олади ва айни пайтда лисоний-семантик қатламларининг тез
инсонни ўрганувчи фанлар ўртасидаги мосланувчан ѐки ҳаракатчан
чегараларни бузиб ташлайди, чунки муносабатларини таъминлашга
инсонни унинг забонидан холи равишда йўналтирилади. Олам ҳақидаги билимнинг
ўрганиб бўлмайди (Караулов 1987:3). катта қисми ўзига хос миллий ―либос‖га
Олим олға сурган ғоя иккиламчи лисоний эга бўлган сўз маънолари орқали
шахс назариясининг шаклланишига туртки ўзлаштирилиши сабабли, лисоний
бўлди. Ушбу назариянинг асосчиларидан белгилари нафақат тил билимни
бўлган М.И.Халееванинг қайдича, лисоний ташувчилар, балки олам ҳақидаги билим
шахс категорияси лингводидактик заҳираси ҳамдир. Лисон, оламнинг
мўлжални ҳам кўзлаши мумкин ва бундай концептуал тасвирини акс эттирганлиги
мўлжал оддий ѐки ягона мақсад боис мулоқот воситаси хизматини ўташ
бўлмасдан, балки мавжуд муаммоларга қудратига эга.
кенг кўламда қараш ҳамда таҳлилда Лисоний шахсга батамом
редукционизмдан қочиш зарурати билан ижтимоий-тарихий, миллий-маданий
боғлиқ – (Халеева 1989:23). Бўлажак ҳодиса сифатида қараш талаби таржимон
таржимонга таълим бериш жараѐнида ҳам шахсида ҳам ўз аксини топади.
унинг лисоний билимининг вербал- Таржимоннинг ҳозиргина айтилган
семантик сатҳини жуфтлашиш ва ушбу сифатларга эгалик даражаси унинг
билимни бошқа тил жамоасига хос бўлган қобилияти (компетенцияси) кўламини
оламнинг лисоний манзараси билан белгилайди. Умуман, билимнинг
бойитиш назарга тутилади. Шунинг билан иккиламчи когнитив структурасининг
биргаликда, иккиламчи лисоний шахс роли жуфтлашган лисоний шахснинг
моделининг мураккаб тузилишга эга шаклланиши ва фаоллик кўрсатишида шу
эканлигини унутмаслик лозим, чунки бу қадар каттаки, таржимон шахси, ўз
ерда сўз алоҳида лисоний шахсларнинг миллийлигини йўқотмасдан туриб, янги
бир-бири билан бирикиши тўғрисида сифатларга эга бўлади. Энг қизиғи билингв
кетаѐтгани йўқ. Иккиламчи лисоний ва бикогнитив шахсга айланган
шахснинг шаклланиши бошқа бирор бир таржимоннинг прагматикони, унинг
тил тизими ҳақидаги билимга эга бўлиши маълум даражада кенгайишини инобатга
билан тугамайди. Бу жараѐн, аслини олмайдиган бўлсак, асосан сақланиб
олганда, ягона бир шахс лисоний онгида қолади.
она ва чет тиллари замирида кечадиган

13