Page 33 - 3-son 2018 yil

Хорижий филология №3, 2018 йил

воқеа-ҳодисаларга референция вазифасини Темпорал узвийлик воқеа-
бажараѐтганлигини кузатиш мумкин. ҳодисаларнинг бир маромда кўчишини
Ушбу матнда кейинги жараѐн нарратив таъминласа, аспектуал хусусият сифатида
таркибда берилган ва воқеа-ҳодисалар хабитуал, дуратив маъноларнинг юзага
кечими маконга ҳам алоқадор. Бунда келишини таъкидлаш мумкин. Мазкур
воқеа-ҳодиса динамик тузилишга эга аспектуал маъноларнинг шаклланишида at
бўлиб, у, ўз навбатида, темпорал ва that moment, the day before, тамом
аспектуал маконда содир этилган. Кейинги бўлгандан кейин, кейин маълум бўлишига
гапда эса келганимда бирлиги кейинги қараганда каби темпорал дейктик
ҳодисаларга нисбатан референция бирликлар муҳим ўрин тутган.
вазифасини ўтаган бўлса, вақт алламаҳал Вазиятни лисоний нуқтаи назардан
темпорал бирлиги тагида тўрттагина чўғ вақт оралиғига жойлаштириш учун нутқ
қопти ҳодисасининг натижасига бўлган вақти (нутқ содир этилаѐтган жараѐн),
ишора сифатида тушуниш мумкин. вазият вақти (воқеа-ҳодиса, ҳолат содир
Темпорал референция воқеа- этилаѐтган вақт), референция вақти
ҳодисаларнинг содир этилаѐтган вақтига (берилган вазиятнинг темпорал нуқтаи
аниқлик киритиш учун хизмат қилибгина кўрсатгичи) муҳим аҳамиятга эга.
қолмасдан, балки уларнинг кейинги Маълумки, замон шакллари темпорал
вазиятда қай тарзда кечишини ҳам маълумотни тўғридан-тўғри кодлаштириш
белгилайди. Масалан:But Wexford, who had учун хизмат қилади.
at that moment drawn his in consciously, Темпорал референциянинг муҳим
wasn‘t brought to the blush which would have аспекти замон эканлиги кўзга ташланади.
been his reaction the day before. Hewas Замон грамматик категорияси одатда
wondering what he was to think of his дейктик замон ва аспектуал хусусиятлар
summons by the chief constable, and making билан аралаш тарзда белгиланади.
a disagreeable guess at the answer (Ruth Темпорал референция матн доирасида
Rendell, 89); Йиғи тамом бўлгандан кейин, предикатларнингтемпорал мослашувини
бир-бирларини англашиб, суриштира таъминловчи асосий белгиларидан бири
бошладилар. Кейин маълум бўлишига ҳисобланади. Предикатнинг замон, аспект,
қараганда, на от, на ит ўлган, на вақт ва макон хусусиятларининг
қўрғончага ўт тушган, на пичоқ синган. ифодаланишида темпорал референция
Бўрибойвачча бўлса сўлакайини оқизиб ўзи муҳим аҳамият касб этади.
чиқиб қолди (Ғ.Ғулом, 215).
Адабиѐтлар:
1. Лебедев М.В., Черняк А.З. Онтологические проблемы референции. М., ―Логос‖,
2000. –213с.
2. Падучева Е. В. Семантические исследования: Семантика времени и вида в русском
языке. Семантика нарратива. М.: Языки славянской культуры, 1996. – 464 с.
3. Declerck R. The Grammar ofthe English Tense System.A Comprehensive Analysis.
Volume 1: Berlin: Mouton de Gruyter, 2006 -848 р.
4. Evans Vyvyan. Language and Time //A Cognitive Linguistics Approach. Cambridge:
Cambridge University Press. United Kingdom. 2013. 282р.
5. Geeraerts Dirk and Hubert Cuyckens.The Oxford handbook of cognitive linguistics. –
Oxford: Oxford University Press.2007. -1345p.
6. Yule G. Pragmatics. – Oxford: Oxford University Press, 1996. – 138 p.

Мирсанов Г. Референциалные черты темзоральности. В данной статье
анализируется проблемы темпоральной референции в формировании текста английского и
узбекских языков.
Mirsanov G. Referential features of temporality. The article deals with the problem of
temporal reference in forming texts, conducted typologically in English and Uzbek.

32