Page 99 - 3-son 2018 yil
P. 99

Хорижий филология  №3, 2018 йил


                   Европада  эртак  жанри  устида  энг          мўлжалланган        ижод       намуналарига
                                                                               23
            кўп илмий изланишлар олиб борилган давр             айлантирилди .
            дея XVI-ХVII асрларни кўрсатиш мумкин.                     Ака-ука  Гриммлар  томонидан  156
            Италияда      1634     йилда    Жамбатиста          та немис халқ эртакларини  биринчи марта
            Базиленинг  ―Пентамерон”  ѐки  ―Эртак”              1812  йилда  асл  шаклида,  1814  йилда  эса
            деган  тўплами  нашр  қилинди.    Бир  оз           болаларга  мўлжалланган  қайта  ишланган
            вақтдан  сўнг  ушбу  асар,  болалар  учун           шаклда  “Болалар  ва  оилавий  эртаклар”(
            тарбиявий  ғояга  эга  Болалар  учун  овунчоқ       Kinder und Hausmärchen) номи билан нашр
            номи остида таҳрир қилинган шаклда чоп              этилиб,    кейинчалик     ―Ака-ука    Гримм
            этилди.    Францияда  айнан  шу  даврда,            эртаклари”  номи  билан  машҳур  бўлган
            ѐзувчилар,  айниқса  аѐл  ѐзувчилар  ушбу           асарнинг  чоп  этилиши  билан  эртакларга
            соҳада       сезиларли       муваффақиятга          бўлган  иштиѐқ  янада  мустаҳкамланди,
            эришдилар.  Ушбу  рўйхатнинг  бошида                дейиш мумкин.
            Мадам    д‘Олнуа  тахаллуси  остида                        Ҳақиқатан  ҳам,  юқоридаги  зикр
            асарларини чоп эттирган, асли исми Мари             этилган  ѐзувчи  ва  адабиѐтчиларнинг
            Катрин     д‘Олнуа     бўлган,    зодагонлар        асарларидан  илҳомланган  бутун  дунѐ
            оиласида     туғилиб,     ҳаѐтнинг    аччиқ-        ѐзувчилари      ўзлари     туғилиб     ўсган
            чучугини  бошидан  ўтказгач,  Парижда               ўлкаларида  яратилган  эртакларни  тўплаш
            ўзининг  шахсий  адабий-сиѐсий  салонини            ва  нашр  қилишга  киришдилар.  Ушбу
            ташкил қилган    ѐзувчи аѐл туради. У 1697          ѐзувчилар  қаторида  бу  соҳада  анча
            йилда ―Сеҳрли эртаклар” (Contes de fées),           самарали     тадқиқотлар     олиб     борган
            1698 йилда ―Янги эртаклар ѐки русумдаги             валуалик Жерар де Нервал, шотландиялик
            парилар”  (Contes  nouveaux  ou  le  fées  à  la    Эндрю Ланг ѐки даниялик Ганс Христиан
            mode)      асарларини      нашр     эттирди.        Андерсенларнинг  номларини  келтириш
            Мадмуазель Леритье, Мадмуазель Бернар,              мумкин.
            Мадмузель       де    ла    Форс,     Мадам                Ака-ука Гриммлар Европа халқлари
            д‘Онейларнинг  исмлари  ҳам  ўша  давр              эртаклари          сюжетидаги           аниқ
            адабий  салонлар  аҳли  орасида  тез-тез            ўхшашликларни        аллақачон     исботлаб
            такрорланадиган номлардан эди.                      берган  бўлсалар-да,  бутун  XIX  аср
                   Халқ  эртакларига  бўлган  қизиқиш           давомида  фольклорчилар  эртакларнинг
            1697  йил  Шарль  Перро  ўзининг  ―Ўтмиш            келиб  чиқиши  юзасидан  изланишларини
            замон  эртаклари”,  (Contes  du  passé  avec        турли  халқлар  оғзаки  ижодидаги  умумий
            Moralités)  асарини  чоп  эттиргандан  сўнг,        жиҳатларни ѐритишга сарфладилар. Ушбу
            айниқса кучайди. Ёзувчи ушбу эртакларни             соҳада  икки  хил  қараш  ѐқловчилари
            яратишда  манба  сифатида  миллий  ва               ўртасида  баҳс-мунозара  кучайди.  Булар
            халқаро  (хусусан,  итальянларга  мансуб)           немис  филологи,    Макс  Мюллер(1823-
            доирадаги  рицарлик романлари ва оғзаки             1900)  бошчилигидаги  Қиѐсий  мифология
            ижод  намуналарига  мурожаат  қилди.                Мактаби  тарафдорлари  бўлса,  иккинчиси
            Кейинчалик,  ―Она  ғоз  эртаклари”  номи            инглиз  этнологи  ва  маданиятшуноси,
            остида  қайта-қайта  нашр  қилинган  ушбу           этнология        ва       антропологиянинг
            асарда катталарга мўлжалланган, юқорида             асосчиларидан  бири,  Эдвард  Бѐрнетт
            келтирганимиз  ―Пентамерон”  1550-1553              Тайлор      (1832-1917)      етакчилигидаги
            йилларда  икки  томда  чоп  этилган,                Антропологик  мактаб  намояндалари  эди.
            Уйғониш  давридаги  итальян  ѐзувчиси,              Филологлар эртакларнинг келиб чиқишини
            Европада  сеҳрли  эртаклар  мушобири                ѐзма    манбалар     орқали     ҳинд-европа
            (бобоси) ҳисобланган  Жованни Франческо             халқлари  маданияти,  хусусан,  санскритда
            Страпароле  қаламига  мансуб    ―Қувноқ             излашга     ҳаракат     қилган     бўлсалар,
            кечалар”(Les  nuits  facétieuses)  асарининг        антропологлар,        аксинча,      инсоний
            ҳикоялари  ўша  давр  зодагонларининг
            мезонлари  асосида    айнан  болаларга              23  A  proзos  de  contes.  Article  de  Isabel  Sousa  publié
                                                                sur
                                                                http://www.ipv.pt/millenium/Millenium23/23_2.htm

                                                            98
   94   95   96   97   98   99   100   101   102   103   104