Page 134 - 3_2019

Хорижий филология №3, 2019 йил

ТИББИЁТ СОҲАСИ ТИЛИНИНГ ЛИНГВОМАДАНИЙ АСПЕКТИ

Ғайбуллаева Нафиса Иззатуллаевна,
БухДУ таянч докторанти

Калит сўзлар: мулоқот маданияти, тиббиѐт деонтологияси, тиббий этика,
психотерапия, тиббий таълим.

Бугунги кун ўзбек тилшунослигида бемор ўртасидаги муносабат (1); шифокор
тил маданиятига алоҳида эътибор билан беморнинг яқинлари ўртасидаги
қаратилмоқда ва лингвистиканинг муносабат (2); шифокорнинг ҳамкасблари
лингвокультурология сатҳи тараққий билан муносабати (3) каби бир неча
этмоқда. Зеро, мазкур йўналишнинг йўналишдан иборат. Тиббиѐт
асосий объекти маданият ва тил деонтологиясига мувофиқ, тиббиѐт ходими
алоқадорлигини, уларнинг ўзаро беморга алоҳида эътибор бериши, унинг
боғланиши, ўзаро таъсирини бир бутун соғлигини тиклаш, азобини енгиллатиш
тизимли яхлитлик сифатида турли касб учун бутун билимини сарфлаши, беморга
эгалари доирасида ўрганишдан иборат. унинг соғлиғи ҳақидаги фақат фойда
Ўзбек тилшунослигида тиббиѐт ходимлари келтира оладиган маълумотларни айтиши,
нутқи махсус тадқиқот мавзуси предмети беморнинг шифокор билан сирдош
бўлмаган. Рус, турк, инглиз тилидаги бўлишига эришмоғи зарур. Беморнинг
тиббий нутқни эвфемизация – нутқни касаллиги ҳақида унинг иштирокида
юмшатишнинг лисоний воситаларини ҳар ҳамкасблари билан сўзлашиш ярамайди.
томонлама таҳлил қилишга бағишланган Тиббиѐт деонтологиясининг тиббий
монографик тадқиқотларнинг мавжудлиги амалиѐтга тўғри жорий қилиниши,
жаҳон тилшунослигида тиббий нутқ шифокорнинг онги, савияси, маданияти,
эвфемизацияси масаласининг дунѐқараши, билими ва қайси жамиятда
аҳамиятлилик даражасини, ўзбек яшаѐтганлиги билан боғлиқ равишда амал
тилшунослигида ҳам шундай тадқиқот қиладиган жараѐн. Кишилик жамиятининг
яратиш мавзунинг лозимлигини турли даврларида деонтологик
белгилайди. муносабатлар турлича кечган, у замон
Шифокорлик – лингвоактив касб. талабига мос равишда ўзгариб борган[1].
Тиббиѐт соҳаси тилининг лингвомаданий Кўриниб турибдики, даволаш амалиѐтида
аспекти тиббиѐт деонтологияси, деонтологиянинг муҳим фактори – нутқий
психотерапия, тиббий этика масалалари омил етакчи ўринни эгаллайди, шифокор
билан чамбарчас боғлиқ бўлганлиги нутқи бемор психологик ҳолатини
сабабли қуйида шу омилларнинг тиббиѐт бошқаришнинг асосий воситаси саналади.
амалиѐтдаги аҳамиятига тўхталамиз. Қадимда табиблардан, кейинчалик
Тиббиѐт деонтологияси – тиббиѐт шифокорлардан маданиятли, хушмуо-
ходимларининг касбга алоқадор этикаси, мала, соддадил ва камтар бўлиш талаб
дори-дармон, умуман, давонинг таъсирини қилинган. Алишер Навоий ҳазратлари
оширишга қаратилган хулқ-атвор табиб ҳақида фикр юритар экан, шундай
таомиллари. Деонтология, яъни кишининг дейдилар: ―Табиб ўз фанининг моҳир
хулқи, одоби ҳақидаги тушунча XIV билимдони бўлиши, беморларга меҳр-
асрнинг бошларида инглиз файласуфи ва шафқат билан муомала қилиши, асл тиб
иқтисодчиси И.Бентам томонидан илмига табиати келишмоғи,
муомалага киритилган. Тиббиѐт донишмандлар сўзига риоя қилиб, уларга
деонтологиясига оид маълумотлар узоқ эргашмоғи, мулойимсўз, бемор кўнглини
тарихга эга бўлиб, кенг фалсафий мазмун кўтарувчи, андишали, хушфеъл бўлмоғи
касб этади. Деонтология шифокор билан керак. Табиб агар ўз касбига моҳир бўлса-

133