Page 135 - 3_2019

Хорижий филология №3, 2019 йил

ю, аммо ўзи бадфеъл, бепарво, қўполсўз (аутоген машқ) ва бошқа хиллари бор[7].
бўлса, беморни ҳар қанча муолажа Психотерапияда шифокор нутқи, сўзлаш
қилганда ҳам барибир унинг мижозида маданияти, беморга сўз воситасида
ўзгариш пайдо қилолмайди‖. Абу Али ибн ижобий таъсир этиш кўникмасининг
Сино табибнинг касални даволашдаги уч шаклланганлиги шифокор муваффақияти
таянч қуроли: сўз, гиѐҳ, тиғ орасидан гаровидир.
сўзни биринчи ўринга қўйган ҳолда, Шифокор касаллик ва жароҳатнинг
шифокорнинг кўзи бургутники каби ўткир, олдини олиш (профилактика), уни
қўллари қизнинг қўллари каби нозик, аниқлаш, ташхис қўйиш (диагностика) ва
юраги шерникидек довюрак ва ақли илон даволаш (терапия) билан шуғулланади.
каби бўлишини эътироф этганлиги Бунга тиббий билими, шифокорлик
диққатга сазовордир [2]. маҳоратини доимий такомиллаштириш
Тиббий этика (юнонча одат, йўли билангина эришиб бориши мумкин.
характер) умумий этика меъѐрининг бир Бу эса бир қатор фундаментал, умумий
қисми сифатида шифокорнинг ахлоқий врачлик ва махсус фанларни ўрганиш,
мезонлари, унинг хатти-ҳаракатлари, бемор билан бевосита мулоқотда бўлиш
ахлоқий меъѐри мажмуини, профессионал тажрибасини эгаллаш, унинг ички
бурч ва ҳурмат, виждон ва қадр-қиммат эҳтиѐжлари ва дарддан азият чекишини
туйғусини ўз ичига олади. Тиббий этика билишдек муҳим жараѐнлар билан боғлиқ
тиббиѐт ходимининг кундалик ҳаѐти, [9]. Шундай экан, беморнинг умиди
фаолиятида, унинг маданияти, жисмоний шифокордан, бетоб ѐтган киши шифокорга
ва ахлоқий поклик каби муайян ҳаракатлар даволаниш жараѐнида тез-тез мурожаат
стандартини қамраб олади. Умуман қилади, шифокор касаллик сабабларини
олганда, тиббий этика шифокор ички суриштиради, чунки ҳеч қандай касаллик
дунѐсининг кўзгуси саналади [12]. Нутқий ўз-ўзидан келиб чиқмайди. Шундай пайтда
этикет масаласи билан шуғулланган шифокор бемор билан шундай
таниқли мутахассис муносабатда бўлмоғи зарурки, унинг
Н.И.Формановскаянинг фикрича, нутқий муолажасини қабул қилаѐтган киши у
этикет – нутқий хулқ-атворни тартибга ҳақда фақат яхши фикрда бўлсин. Буюк
солувчи қоидалар, суҳбатдошнинг табиб Абу Али ибн Сино таъбири билан
алоқани танланган тоналликда ўрнатиш, айтганда, шифокор беморнинг дўсти,
тутиб туриш ва узиш учун жамият устози ва ѐрдамчиси бўлиши лозим.
томонидан қабул қилинган ва буюрилган Шифокорнинг инсонпарварлик фазилати
мулоқотнинг миллий ўзига хос, стереотип, бемор билан муносабатда асосий ўрин
барқарор формулалари эканлигини ѐш эгаллайди. А.Чехов: ―Шифокорлик касби –
авлодга, умуман, сўзлашувчиларнинг жасорат. У фидокорлик, қалб тозалиги ва
барчасига етказиш зарур [5]. Юқоридаги эзгу ниятлар улуғлигини талаб қилади.
фикрлардан келиб чиқадики, ҳар бир шахс, Ҳар ким ҳам бунга қодир эмас‖, таниқли
касбидан қатъи назар, нутқий этика – профессор Н.Эльштейн: ―Тингламоқ ва
мулоқот маданиятини эгаллаб олмоғи эшита билмоқ ҳам даволаш‖, − деб ѐзганда
зарур. Зеро, барча муносабатларда шуни назарда тутган. Врач анамнез
кишининг инсонлараро мулоқот жараѐни (касалликнинг келиб чиқиш тарихи) йиғиш
жуда муҳим социо-психологик аҳамият маданиятини ўзлаштирган бўлиши жуда
касб этади. муҳим. Бемор касаллиги бўйича сўраб-
Психотерапия − беморни даволаш суриштириш, ўрганиш – ижодий жараѐн,
мақсадида қулай шарт-шароит яратиш, чунки диагностика усуллари орасида
чиройли сўз, хушмуомалалик билан анамнез ўзининг қулай ҳамда самарали
уларнинг онгига руҳий таъсир этиш. эканлигини исботлаган [11]. Бундай вазият
Психотерапиянинг рационал, тушунтириш, шифокордан бемор билан мулоқот нутқ
ишонтириш (сергаклик ва гипноз юмшоқлиги, вазиятни бошқара олиш,
ҳолатларида), ўз-ўзини ишонтириш салбий жараѐнни беморга етказишда

134