Page 136 - 3_2019

Хорижий филология №3, 2019 йил

эҳтиѐткорлик, воқеликни яшириш лозим тилидаги тиббий нутқни эвфемизация –
бўлганда касалликни ўз номи билан эмас, нутқни юмшатишнинг лисоний
беморга оғир ботмайдиган ифода билан воситаларини ҳар томонлама таҳлил
билан аташни – эвфемизацияни тақозо қилишга бағишланган монографик
этади. тадқиқотларнинг мавжудлиги жаҳон
Беморнинг қўлига тиббий атамалар тилшунослигида тиббий нутқ
қўлланилган, тасвирлар акс этган рентген эвфемизацияси масаласининг
суратлари, тегишли бланкадаги меъѐрий аҳамиятлилик даражасини, ўзбек
кўрсаткичлар, умуман, хаста кишини тилшунослигида ҳам шундай тадқиқот
қўрқитадиган лаборатория текшируви яратиш долзарблигини белгилайди. Бундай
натижаларини бериб бўлмайди. тадқиқотлар тиббий таълим мазмунини
Шифокорлик этика ва деонтологияси бойитиш, тиббиѐт таълимида ўқув
принципларини унутмаган ҳолда касаллик материали сифатида ишлатилиши билан
диагностикасида касаллик турига қараб аҳамиятли.
беморга унинг касаллиги ташхиси Шифокорлик жуда инсонпарвар касб,
тўғрисида хабар беришнинг ўзига хос унинг меҳнати – инсон саломатлиги, оила
меъѐрий томонлари бор. Бу жуда ҳам бахти, тинчлик-хотиржамликни
нозик ва мураккаб психиологик масала. таъминловчи омил. Аммо унинг
Одатда, бу беморнинг руҳиятини инобатга муваффақияти фақат профессионал
олиб, индивидуал тарзда ҳал қилинади. маҳоратига эмас, балки бемор, унинг
Буюк юнон табиби Гиппократ: ―Беморни яқинлари, ҳамкасблари билан мулоқот
меҳр-муҳаббат ва ақлли таскин бериш маданияти, этик-эстетик хислатлари,
йўли билан ўраб ол, бироқ, асосийси, унга зоҳирий, ботиний маданиятига ҳам боғлиқ
нима хавф туғдираѐтган бўлса, ўшандан бўлади. Шифокорнинг ташқи кўриниши
уни хабарсиз қолдир‖, − деган. (дазмолланмаган халат, кир кўйлак,
Оғир кечувчи, тузатиб бўлмайдиган қалпоқча, шимлар, ифлос қўл ѐки
касалликларда беморнинг яқинларини парваришланмаган тирноқлар, ўта ѐрқин
соғайиб кетиши мумкинлигига тўлиқ косметика, ўстирилган соч-соқол, кариоз
ишонтириш керак эмас, лекин уларни тиш, ўткир духи ва одеколон, хунук
касалликнинг ремиссияси(касаллик мимика), ички маданияти (маданиятсиз
аломатларининг вақтинча заифлашуви)га мулоқот, пала-партиш, бетартиб, ѐқимсиз
эришишда беморга ѐрдам учун шифокор нутқ) беморда салбий, итарувчи туйғу
тиббиѐтда барчага баравар пайдо қилмаслиги лозим. Зоҳирий ва
имкониятлардан фойдаланаѐтганлигини ботиний маданий савия яхлит бир
билдириши зарур. Шундай пайтда ҳам, бутунликни ташкил этиб, шахсий
Н.С.Арапова айтганидек, моҳиятнинг фазилатни кўрсатиб туради. Терапия фани
аслини яшириш мақсадида қўлланувчи асосчиси М.Я.Мудров шифокор маданияти
эвфемизмдан фойдаланиш мақсадга ҳақида ўзининг қатор маърузаларида
мувофиқ бўлади. Буюк файласуф Гомер батафсил тўхталади, тиббиѐт олий ва ўрта
бежизга: ―Битта шифокорнинг моҳирлиги махсус ўқув юртларида шифокор
кўпчилик жангчи (аскар)ларга арзийди‖, – маданияти ҳақида алоҳида фан –
деб ѐзмаган. Беморнинг маънавий деонтология фани ўқитилади. Мулоқот
дунѐсига кириш учун хушмуомалалик, маданияти масаласи янги муаммо эмас.
инсонийлик, хайрихоҳлик, кўтаринкилик Испан ѐзувчиси, файласуф Грасиан
мижозга ижобий таъсир кўрсатади, унда ўз Балтасар: ―Ақл ва дид учун маданият жуда
касаллигига тўғри қарашни шакллан- муҳим. Ким нозик ҳис этса, ўша
тиришга, йўқотилган руҳий мувозанатни гўзалликка кўпроқ интилади‖ – деб ѐзган.
тиклашга ѐрдам беради. Бугунги кунда ҳам инсоннинг ички
Ўзбек тилшунослигида тиббиѐт маданияти унинг хатти-ҳаракати, иш
ходимлари нутқи махсус тадқиқот мавзуси фаолияти билан ўлчанади.
предмети бўлмаган. Рус, турк, инглиз

135