Page 26 - 4-2016

Хорижий филология. №4, 2016 йил

иккинчи ва б.), сифатдош ва сифат Академик Л.В.Шчербанинг ѐрдамчи
даражалари отга тааллуқли бўлса, сифат сўзлар категориясига доир фикрлари
мақомини олади: ваш рисунок лучше қуйидагилардир (жуда қисқартирилган
моего; эта местность красивее всего ҳолда): 1) рус тилида фақат битта боғлама
виденного мною; Биринчи уч гуруҳ бор; быть. Қолганлари маълум даражада
сўзларни Л.В.Шчерба сифат категориясига мустақил маъно ифодалайди ва феъл ѐки
киритади. Сифатларнинг қиѐсий даражаси боғлама сифатида талқин қилинади. Унинг
равишдан ўзининг қуршови билан фарқ боғловчи, юклама ҳақидаги мулоҳазалари
қилади. ҳам муаммога теранроқ кўз билан қарашга
V. Лев Владимировичга кўра, ундайдиган даражада қизиқарли ва ўзига
равиш категорияси – соф формал хос.
категория, чунки унинг маъноси сифат Хулоса ўрнида унинг қуйидаги
категорияси маъносига мос, қиѐсланг: сўзларини келтирамиз: "Рус тилида "сўз
легкий/легко, бодрый/бодро ва б. туркумлари" деб аталган обзоримни
Равишларни отлардан фарқлаш жуда нозик тугатар эканман, ўқитувчилар қаторидан
масала, "чунки ўзгарувчанлик мезони, чиқаѐтган: "Буларнинг барчаси нақадар
кўпинча, мазкур сўзнинг тегишли отлар мураккаб! Наҳотки, шуларнинг ҳаммасини
шакли билан алоқасининг узилиши, яъни мактабга олиб кириш мумкин бўлса? Бизга
пировард натижада маъно негизида юзага бироз соддароқ, аниқроқ, фойдалироқ
келади: Мазкур ҳолатда предметнинг нарса керак!..." нидолар қулоғим узра
назарда тутилиш/тутилмаслиги муҳим янграйди.
роль ўйнайди". Начора, ҳаѐтнинг ўзи мураккаб ва
Л.В.Шчербанинг феъл агар ҳаѐтни ўрганмоқчи бўлсак – у ҳолда
категориясига доир қарашлари ҳам ўзгача. бу осон ва соддалаштирилган ҳолда
Масалан, у боғламани (быть, иметь, кечмайди. Ҳар қандай соддалаштириш,
стать ва б.) феъл деб ҳисобламайди, пировард натижада, кишини асл ҳаѐтдан
чунки унда ҳаракат маъноси йўқ. Унинг узоқлаштиради ва, энг даҳшатлиси,
бирдан-бир вазифаси эга ва кесим ҳаѐтни, унинг ҳодисаларини ўқитиш
орасидаги мантиқий муносабатни тўхтайди, далиллари устида чуқур фикр
ифодалашдан иборат. Шунингдек, юритишга монеълик қилади. Муҳими –
мустақил деб ҳисобланадиган сўроқ болаларнинг дадил ва бехато, эски ѐки
сўзлар, унинг ѐзишича, ҳеч қачон мустақил янги тизим асосида сўзларни туркумларга
бўлолмайди ("хотя она (категория ажрата олишларида эмас, балки уларнинг
вопросительных слов) никогда не бывает ўзлари тилдаги категорияларни билиб
самостоятельной"). Булар кто, что, какой, олишларида, сўзларга, уларнинг маъно ва
чей, который, куда. как, где, откуда, алоқалари устида чуқур мулоҳаза
когда, зачем, почему, сколько ва ш.к. қилишларидадир".
Уларнинг формал белгиси – синтагма
ичидаги ўзига хос интонациядир.

Мирзаев И.К. О взглядах Л.В.Щербы на некоторые вопросы лингвистики. Статья
посвящена обзорному анализу взглядов великого русского ученого Л.В.Щербы по вопросам
речевой деятельности, языковой системы и др.
Mirzaev I.K. L.Shcherba’s opinions on some linguistic problems. The article discusses
opinions of great Russian scientist L.V. Shcherba on the problems of speech activity, language
system, etc.

25