Page 28 - 4-2016

Хорижий филология. №4, 2016 йил

чунки улар айни ѐки ўхшаш вазиятни мувозанатни (мувофиқлик) таржима
тасвирлайди. ўқувчисига тақдим этиш-дир.
Шу нарса аниқки, икки гап ҳам Мувозанат (мувофиқлик)
умумий маънога эга. Уларнинг таржиманинг барча жабҳаларини қамраб
таркибидаги бу умумий жиҳат мос келувчи олиши лозим. Таржимашунос олимлар
мазмунни етарли даражада таъминлашда аслият ва таржима матн ўртасидаги му-
катта аҳамият касб этади. возанат (мувофиқлик) турларини учга
Бундан ташқари, у таржимада бўладилар: 1. Функционал (вазифа-вий)
оригинал, яъни аслият (таржима мувозанат. 2. Мазмуний мувозанат. 3.
қилинаѐтган матн)нинг таркибий Структуравий мувозанат.
қисмидаги барча маъноларни сақлаб Функционал мувозанат (муқобиллик)
қолган ахборотни ўз ичига олади. таржимоннинг аслият муаллифи билан
Мисоллардан биз шуни кўришимиз муносабати доирасида юз бериши керак,
мумкинки, аслият ва унинг таржимасидаги яъни асарнинг ғоявий, жанрий хусусиятлари
умумийлик матннинг умумий мазмуни ва тўла сақланиши талаб қилинади. Мазмуний
мажозий маъносидир, яъни бир сўз билан мувозанат деганда таржима аслият
айтганда, умумий хулосани ѐки матн мазмунини тўлиқ акс эттириши, унга
аспектидаги маънодорликни таржимон юқори даражада мазмунан адекват бўлиши
асосий таркибдан ѐки бирикувдан шахсда тушунилади. Структуравий мувозанат
гавдалантира олиши лозим. Инглиз тилида (муқобиллик) таржимада аслиятнинг
―оригинал (асл) матн нима хақида сюжети ва композицион қурилиши,
эканлиги‖, ―унда нима дейилганлиги; ѐки мазмуннинг баѐн тартиби ҳеч бир
қандай баѐн этилганлиги‖- ўзгаришсиз келтирилганда юзага келади.
тасвирланмайди, балки фақатгина ―унда Таржимон асл матнга ҳеч нарса
нима дейилмоқда‖, яъни асосий маъно ва қўшмаслиги, асар парчаларини ўзича
матннинг асосий мазмуни тасвирланади. ўзгартирмаслиги ѐки олиб ташламаслиги
Бу турдаги мисоллар лексик ѐки зарур. Аслият ва таржима матннинг бўлим
структуравий бирликларнинг ва қисмлари сони ҳамда мазмуни бир-
параллеллиги йўқлиги билан бирига айнан мос келиши талаб қилинади.
тасвирланади. Агар таржимон аслиятнинг айрим
Таржима – бир тилда яратилган ўринларига жузъий ўзгартириш киритишга
муайян асарни ўзга бир халқ маънавий қарор қилса ҳам, бу фақат ўша парчадаги
эҳтиѐжига хизмат қилдирадиган, ундан мазмунни тўлиқроқ очиб бериш мақсадида
бадиий завқ олиши учун имконият яратиб амалга оширилиши мумкин.
берадиган коммуникатив воситадир. Бир тил Таржимон ўз ҳаракатларида аслият
ичидаги нутқ мулоқоти жараѐнида муайян ва ўз тили доирасида ҳамда тилдан
матн сўзловчига ҳам, тингловчига ҳам тенг ташқари бўлган зарурий омиллар
тушунарли бўлганидек, бадиий асар (экстралингвистик ва прагматик омиллар)
муаллифи ва унинг ўқувчиси ўртасида ҳам тақозосига кўра, икки тилда узатилаѐтган
ўзаро таъсирланиш нуқтаи назаридан ахборот мазмунининг мувозий (тенг)
коммуникатив тенглик вужудга келади. даражасини топишни асосий вазифа деб
Таржима матни ҳам аслият матнига тенг билиши лозим. Ана шундай мувозанат
бўлиб, у билан яхлитлик тасаввурини (муқобиллик) даражаси таржима
уйғотиши керак. Шунга биноан, таржима назариясида таржима эквивалентлиги ва
вазифаларидан бири – таржима матн адекватлиги тушунчалари орқали
аслиятнинг тўлиқ коммуникатив ўрнини белгиланади.
эгаллаши ва аслият ўқувчиси имкониятига Таржимон аслиятдаги бирликлар ва
тенг даражадаги бадиий завқ, мазмуний ва нутқ бўлакларини ўрганар экан, таржима
мундарижавий (струк-туравий) уйғун учун эквивалент вариантларни танлайди.

27