Page 29 - 4-2016

Хорижий филология. №4, 2016 йил

Уларни аслият билан қиѐслаб, охирги экспрессив, стиль, диалект жиҳатидан)
қарорга келади. Танланган таржима характерини ҳисобга олмаганлигини
вариант устида ишлаб, уни коммуникатик танқид қилса, А.Д. Швейцер
жиҳатдан мувозий ҳолатга келтиради. эквивалентлик масаласида уни мавҳум
Ушбу жараѐн таржимондан тегишли тушунча берганликда айблади.
билим ва маҳоратни талаб қилиши тайин. Натижада Я. Рецкер кейинги
Аслият ва таржима мазмуни орасидаги ишларида мувофиқлик турларини иккига:
реал муносабатларни қарор топтириш эквивалент ва муқобил мувофиқликлар
таржимонга икки матн ўртасига (аналог) турига бўлиб, адекватликка
умумийлик чизиғини тортишга, максимал таржима фаолиятидаги бир усул сифатида
даражада турли тилдаги матнларнинг қарай бошлади.
маъновий яқинлигини таъминлашга имкон Тилшунос-таржимашуносларнинг
беради. Шу орқали таржима сифатига лингвистик жиҳатдан адекватликка
эришилади. Таржима матнининг аслиятга эришиш мумкин эмас, деган қарашлари шу
нисбатан ҳар жабҳада яқинликка эришиши даврдан аксиомага айланди. Я. Рецкернинг
эквивалент таржима дейилади. адекватлик ҳақидаги таснифи бадиий
Таржимашунослик тарихида таржима учун жуда мақбул мезон эди.
тиллараро лексик мувофиқлик масаласини Аммо бу масала шундан сўнг
жиддий ўрганиш ва мувофиқлик кўтарилмади.
турларини таснифлаш, биринчи марта Я. В.Н. Комиссаров эквивалентликнинг
Рецкер томонидан ўртага ташланган. У беш типини ишлаб чиқди[3, 114]. Унинг
мувофиқлик турларини учга: эквивалент, дастлабки уч типида матн мазмунининг
муқобил (аналог) ва адекват турларига асосий элементлари таржимада сақланади.
бўлади. Эквивалент деганда у муайян вақт Матн нутқ коммуникацияси бирлиги
ва макон учун контекстга боғлиқ бўлмаган сифатида ҳамиша коммуникатив
доимий тенг даражадаги мувофиқликни вазифадорлиги, ҳолатий (манзаравий)
тушунади. Муқобил (аналог) эса йўналтирилганлиги ва ҳолат баѐнининг
имкониятдаги бир неча синонимлардан танланиши билан белгиланади. Ушбу
бирини танлаб олган ҳолда амалга белгилар матннинг энг кичик бирлиги
оширилган муқобил таржима бўлган иборада ҳам сақланади. Бошқача
натижасидир. Эквивалент ҳар доим битта, айтганда, ҳар бир ибора мазмунида
муқобиллар эса бир нечта бўлиши мумкин. қандайдир ҳолат баѐни орқали
Муқобиллар ѐрдамида, хусусан, коммуникатив мақсад юзага чиқади.
фразеологизмлар, мақол ва ҳикматли Эквивалентликнинг биринчи типида
сўзлар таржима қилинади, деб ѐзади аслият мазмунининг кўрсатиб ўтилган
Рецкер таснифи ҳақида В. Виноградов. биринчи қисми сақланади (коммуникатив
―Адекватликка эришиш учун‖, - дейди Я. мақсад), иккинчи типда биринчи қисмга
Рецкер, - ―таржимон аслиятнинг ҳарфий қўшимча равишда иккинчи қисм – ҳолат
исканжасидан, луғавий ва иборавий баѐни ҳам сақланади. Эквивалентликнинг
мувофиқликлардан қутулиши ва учинчи типида учала қисм (коммуникатив
вазифанинг ечимини яхлитлик нуқтаи мақсад + ҳолат баѐни + баѐн усули)
назаридан мазмун, ғоявий йўналиш ва сақланади. Тўртинчи ва бешинчи типларда
аслият услубидан қидирмоғи лозим‖[2, эквивалентлик олдинги уч тип белгиларига
45]. қўшимча равишда, маъно ва мазмунда
Я. Рецкернинг таснифи тилшунос, фақат коммуникатив мақсад, ҳолатга
таржимашунос олимларнинг жиддий эътибор ва уни баѐн қилиш усули билан
эътирозларига сабаб бўлди. В. Виноградов чекланиб қолмасдан, аслият ва таржимада
уни муқобиллар (аналоглар)нинг бир- синтактик ва лексик бирликларни
бирига тўғри келмайдиган (эмоционал- моҳиятан максимал даражада

28