Page 27 - 4-2016

Хорижий филология. №4, 2016 йил

ТАРЖИМА НАЗАРИЯСИДА ТИЛЛАРАРО ЭКВИВАЛЕНТЛИК ТУШУНЧАСИ
ВА УНИНГ ТАДҚИҚИ

Тўхтасинов Илҳом Мадаминович,
Самарқанд давлат чет тиллар институти доценти

Калит сўзлар: таржима, таржима назарияси, эквивалентлик, адекватлик, тил,
аслият тили, таржима тили, маданият, категория, муқобиллик, мувофиқлик.

Мамлакатимиз ўз мустақиллигини қандай талқин остида ҳам маданиятли
қўлга киритгандан сўнг ўзининг ташқи ва инсон, яъни тил ва маданиятни ўзида
ички муносабатларини йўлга қўя бошлади. жамлаган индивид тушунчаси ѐтади.
Турли хорижий мамлакатлар билан Тилшуносликда оддий бир сўз ҳам
дипломатик алоқаларни ўрнатди. Хорижий тилнинг маданият билан узвий
мамлакатларнинг қатор йирик боғлиқлигини кўрсатиб бериши мумкин.
компаниялари мамлакатимизда ўз Атиги биргина сўз орқали биз ўша тилнинг
тармоқларини очишга муваффақ бўлишди. ўзига хос хусусиятларини тасаввур эта
Хорижлик ишбилармонлар оламиз.
республикамизнинг турли соҳаларида “ST” (“Source translation – Асл
фаолият олиб боришмоқда. Ушбу нусха матни”) ва “TT” (“Target
соҳаларга иқтисодий, ижтимоий, таълим, translation – Таржима матни”)
соғлиқни сақлаш каби соҳаларни мисол ўртасидаги ўхшашлик даражасини
қилиб келтиришимиз мумкин. Мана аниқловчи таржимадаги семантик
шундай жараѐнларда таржимонлар, эквивалентликнинг муаммолари ҳақида
уларнинг фаолияти жуда ҳам аҳамиятли маълумотга эга бўлиш муҳимдир [1, 23].
ҳисобланади. Агар биз “TT”ни “ST” билан
2012 йил 10 декабрда Ўзбекистон қиѐслаганимизда икки матн ўртасидаги
Республикасининг Биринчи Президенти семантик ўхшашлик даражасини таржима
Ислом Каримов томонидан қабул қилинган жараѐнида фарқ қилишини билиб
1875-сонли ―Чет тиллар ўқитиш тизимини олишимиз мумкин. Шунга кўра, таржима
янада такомиллаштириш чора-тадбирлари эквивалентининг бир қанча турлари бир-
тўғрисида‖ги Қарори чет тили, хусусан биридан фарқ қилади. Масалан,
инглиз тилини ўқитишга, мамлакатимизга 1) Maybe there is some chemistry
чет тилини мукаммал эгаллаган кадрларни between us that doesn’t mix – характери
тайѐрлашга катта эътибор қаратила бир-бирига тўғри келмайдиган одамлар
бошланди. Ушбу Қарорнинг бандларидан ҳам бўлади.
бирида ўзбек адабий асарларини ўзбек 2) A rolling stone gathers no mass –
тилидан чет тилига ва чет тилидан ўзбек ким уйида ўтира олмаса уни
тилига тўғридан-тўғри таржима қилиш меҳрибонлик кутмайди.
масаласига ҳам урғу берилган. Мана 3) That’s a pretty thing to say –
шундай жиҳатларни ҳисобга олиб, ҳозирги уялсанг бўларди!
кунда биз мамлакатимизнинг қатор Бунда биз оригинал, ва унинг
соҳаларига хозирги замон талабларига таржимасида умумий маъно ѐки
жавоб берадиган таржимонларни тузилишидаги ноўхшашликни топа
тайѐрлашимиз керак. олмаймиз. Тил бирликларининг мутлақ
Маданият ва маданиятлараро ноўхшашлиги икки матн ўртасидаги аниқ
мулоқот сўзлари кенг қамровли мантиқий ўхшашликнинг йўқлиги билан
тушунчалар бўлиб, ҳар ким уни ўз изоҳланади, аслида эса улар ―бир хил
билганича талқин қилади. Аммо ҳар нарса ҳақида‖ деган хулосага олиб келади,

26