Page 22 - 4-2017

Хорижий филология. №4, 2017 йил

1. Ижтимоий гуруҳлар, халқлар маданиятини бир вақтда ўргатишдан
маданиятини лингвокультурологик бошланади.
контекст (вазият) ларини тадқиқ қилиш (В. Ҳар қандай таржима жараѐни икки
Ҳумболт, А.А. Потебня, Э. Сепир, А. тил – икки маданиятнинг ўзаро
Вежбицская, В.Н. Телия). мулоқотидир. Таржиманинг яхши бўлиши
2. Қиѐсий лингвокультурология. Бу учун маданиятлараро мулоқот тўғри, холис
соҳа бир неча ишлардагина ўз аксини талқин қилиниши керак.
топган, холос (С.Г. Тер-минасова, В.Н. Маданиятлараро мулоқот назарияси
Телия, В.А. Маслова, Д.Ў. Ҳошимова, Г. ва амалиѐти қандай илмий соҳа
Маҳкамова, З. Утешова, Ш. Убайдуллаев эканлигига, унда қандай муаммолар тадқиқ
ва б.). этилиши хусусидаги масалаларга
3. Диахроник лингвокультурология батафсилроқ тўхталмоқчимиз.
давр ўтиши билан халқларнинг ―Маданиятлараро мулоқот‖
лингвокультурологик ҳолатининг тушунчаси ҳозирги кунга келиб педагогик,
ривожланишини ўрганади (Н.Д. психологик, дидактик адабиѐтларда кўп
Арутюнова, Э. Бенвенист, Ю.С. Степанов). қўлланилмоқда. Бу фанлар маданиятлараро
4. Лингвокультурологик мулоқот феноменини турли нуқтаи
лексикография – шу соҳага оид луғатлар назардан тадқиқ қилади. Шу боис ҳам
тузиш билан шуғулланади (Н.В. Чернова, ―маданиятлараро мулоқот‖ тушунчаси
Д.Г. Мальцева, В. Муравлева, Г.Д. қўлланиш жиҳатидан фарқ қилиши
Томахин, Х.Р. Раҳимов ва б.). мумкин. Таълимшунослик
Лингвокультурологиянинг тадқиқот (лингводидактика)да ―маданиятлараро
объектлари қаторига қуйидагиларни мулоқот‖ ўзига хос тушунчани
киритиш мумкин: ифодаламоқда.
лингвомамлакатшунослик Маданиятлараро мулоқот
лингвокультурологиянинг бир қисми тушунчасини илмий жиҳатдан тўғри
бўлиб, қуйидаги масалалар билан тасаввур этиш учун ―Маданиятлараро
шуғулланади: (1) муқобилсиз лексика ва мулоқот назарияси ва амалиѐти‖ номи
хос сўзлар (реалия), (2) мифология, урф- билан юритиб келинаѐтган янги соҳани,
одат, анъана, маросимлар, (3) метафора ва филология, маданиятшунослик,
тилнинг тасвирий ва образли воситалари, педагогика, психология, этнолингвистика
(4) фразеологик бирликлар, (5) тилдаги фанлари билан алоқасини ўрганиш ва
эталон, стереотип ва рамзий воситалар, (6) унинг мавқеини аниқлаш муҳим саналади.
нутқ маданияти, нутқ одоби (В. Воробьев, Ҳозирги кунга келиб, чет тилларни
В. Маслова). маданиятлараро мулоқот назарияси
Ҳар бир халқнинг ўзига хос ҳаѐт орқали ўрганиш ва ўргатиш ижобий
тарзи билан боғлиқ бўлган сўзларни натижаларга олиб келаѐтганининг гувоҳи
қуйидагича таснифлаш мумкин: а) муайян бўлишимиз мумкин.
географик ҳудуд (давлат, шаҳар, қишлоқ, Бир қатор таржимашунос, тилшунос
кўча, майдон) номи билан боғлиқ хос ва методист олимлар маданиятлараро
сўзлар; б) этнографияга доир хос сўзлар: мулоқот назарияси ва амалиѐти соҳасини
кийим-кечак, озиқ-овқат, урф-одат, тўй тилшуносликнинг махсус бўлими деб
маросимлари ва б. (С. Флорин, С. Власов, ҳисобласалар, бошқа бир гуруҳ олимлар
И.К. Мирзаев). уни педагогика таркибидаги махсус бўлим
Таржимонликка ихтисослашаѐтган деб эътироф этишмокда.
талабалар оғзаки нутқини ўстириш бошқа В.П. Фурмановнинг фикрича,
фан ўқитувчисининг ҳам асосий таржима контекстида маданиятлараро
вазифаларидан ҳисобланади. Бўлғуси мулоқот муомала жараѐнида
таржимон-талаба нутқини ўстириш тили маданиятларнинг яқинлашуви бир
ўрганилаѐтган мамлакат тили ва маданият тасвиридан маданиятларни
солиштириш, қиѐслаш тасвирига ўтишдир.

21