Page 62 - 4-сон 2018 йил

Хорижий филология №4, 2018 йил

ЖОЙС “ДУБЛИНЛИКЛАР” ТУПЛАМИ МАТНИНИНГ ПОЭТИК ХУСУСИЯТЛАРИ
(“Аравия” хикояси мисолида)
Мухитдинова Назира Батирхановна,
Жиззах Давлат педагогика институти мустақил тадқиқотчиси

Калит сўзлар: макон ва замон концепцияси, олам тушунчаси, экспозиция, орзулар
олами, реал ҳаѐт, қоронғулик, ҳикоячи- персонаж.

“Дублинликлар” тупламидаги охирида, қўшнилардан узоқроқда...‖ (1,
охирги ҳикоя, қаҳрамоннинг ѐшлик 25), икки қаватли, ҳамма хоналарда ҳаво
йиллари ҳақидаги ―Аравия‖ ҳикоясидир. бўғиқ. Уйда қаровсизлик муҳри намоѐн:
Шу ҳикоя билан китобдаги марказий ―боғ ташландиқ аҳволда, қазноқ эски
образнинг биологик ривожи, шаҳар ва кераксиз қоғозларга кўмиб ташланган‖ (1,
китобнинг биринчи қисми якунланади. 25). Қаҳрамон айни шу қаровсизликни,
―Аравия‖ ҳикояси макон-вақт одамларнинг нарсаларга бефарқлигини
структураси учун юқорида таҳлил этилган қадрлайди: қазноқдаги қоғозлар уюми
олдинги новеллалар экспозициялари орасидан топгани — ―Видок мемуарлари‖
характерлидир: унда баѐн этилган воқеа номли китоб унга жуда маъқул бўлади,
тахминан бир кун мобайнида рўй беради ―...чунки унинг варақлари буткул сарғайиб
(худди ―Опа-сингиллар‖ ва ―Учрашув‖даги кетган эди‖ (1, 25).
каби), бироқ уларни, чегаралари Бундай афзал кўришнинг сабаби
бузиладиган олам тасвири композицион тушунарли: қаҳрамон севиб қолган ва у
жиҳатдан қамраб олади ва бу севган қиз рўпарасида яшайди. Уйда
чегараларнинг бузилиши асарнинг сюжет ѐлғизлик ҳукм суради, тепадаги қават бўм-
асосини ташкил этади. бўш. ―Баланд, совуқ, бўм-бўш, қоронғи
―Аравия‖ ҳикоясида чегаралари хоналарда менга енгил бўлди, ва мен,
бузиладиган олам айнан орзулар олами. Бу хиргойи қилиб у хонадан бу хонага кириб
белгиланган, жорий этилган тартиблар юрдим‖ (1, 29). Бу уй орзуманднинг гўѐ
олами, у ҳикоячи-қаҳрамон қалбига қўрғоники, у бу қўрғонни, ѐлғиз муҳаббат
биринчи муҳаббат ташрифи билан орзулари чегарасидан чиқиб, ташлаб
ўрнатилади. Ҳикоя экспозициясида унинг кетишга уринади.
қишки вақтни ўтказиши баѐн қилинади: Ҳикояда ―қиш‖ экспозициясига май
―Ҳар куни эрталаб мен меҳмонхона полига воқеалари қарама-қарши қўйилган.
чўзилиб ва эшикка кўз тикиб ѐтардим. \...\ Ёлғизликка чек қўйилади: ―Ниҳоят у мен
31
Бу ҳар куни такрорланарди‖ . ―Бу қиѐфа билан гаплашди‖ (1, 27). ―Аравия‖ хайрия
мени ҳатто сурурли туйғуларни кўнгилга бозорига бориш имконияти қиз билан реал
солмайдиган жойларда ҳам тинч қўймасди. муносабатлар ўрнатиш имкониятини
Шанба куни кечқурунлари, холам харид очади. ―Аравия‖ олами, албатта — орзулар
учун отланганида, доим мен унинг ортидан олами: ―Бу оқшомдан сўнг менинг
сумкани кўтариб борарди \...\ ва ўзимнинг бошимда тушумда ҳам, ўнгимда ҳам
қадаҳимни душманлар тўдаси орасидан қандай беҳисоб орзулар ғужғон ўйнади!‖
эҳтиѐт бўлиб кўтариб бораѐтирман, деб (1, 28). Бу орзулар энди ѐлғиз орзулар, ўз
тасаввур қилардим‖ (1, 27) ва ҳ.қ. қобиғига бекинган ўй-хаѐллар эмасди,
Ўрнатилган, жорий этилган улар ҳаѐтга, реалликка айланишга
тартиблар олами — бу қаҳрамон яшаѐтган ошиқарди: ―Жиддий ҳаѐтий юмушларга
уйдаги олам. Уй ―боши берк кўчанинг менда тоқат етмасди, энди улар, мен ва
менинг хоҳишларим ўртасида турар ва

31 менга болалар ўйинига, зерикарли, бир хил
Дж.Джойс. Дублинцы: Рассказы; Портрет
художника в юности. Роман. Пер. с анг. Т. 1 – М.: болалар ўйинига ўхшаб туюларди (1, 28).
Знаменитая книга, 1993 – с. 26. Ушбу асарни таҳлил қилган
Бундан кейинги мисоллар шу нашрдан таржима тадқиқотчилар, унинг экзотик номи билан
қилиб олинади- муаллиф.

61