Page 60 - 4-сон 2018 йил
P. 60
Хорижий филология №4, 2018 йил
yurarligini nazarda tutgan holda yuqoridagi Yo‗li ustida Qubg‗akim suv sochib,
baytlarni keltiradi. Sochar vaqti suv yo‗qki inju sochib.
Quyidagi baytda esa tarse‘ san‘ati Dalv – Qubg‗a (Qovg‗a) Payg‗ambar
qo‗llanganligini ko‗ramiz: (s.a.v.) yo‗liga suv o‗rniga inju sochyapti
Anga Sidra koxi navogoh o‗lub, deya tashxis san‘atidan foydalangan.
Munga ravza bog‗i charogoh o‗lub Arsh, Kursi va Lavh maqomlarini tasvirlar
Diniy adabiyotlarda har kimning ekan, Qalam haqida juda chiroyli bayt
maqomi belgilab qo‗yilganligi va Buroqning keltiradi:
Jannatdan chiqqan ot ekanligi aytib o‗tiladi. Qalamg‗a yetib maqdamidin kushod,
Jabroil (a.s.)ning maqomi Sidratul muntahoda Yozib chashmzaxmi uchun ―in
ekanligi keltiriladi [Sog‗uniy: 93-95- yakod‖.
bet].Navoiy bu baytda shunga ishora qilyapti. Bu yerda ―in yakod‖ ko‗z tegmasligi
Keyingi baytlarda Payg‗ambar (s.a.v.) uchun o‗qiladigan duoning ilk jumlasi bo‗lib,
Buroqqa minib yo‗lga tushganligini ―Qalam‖ surasining 51-52-oyatlaridir.Arsh,
tasvirlaydi. Yuqorida keltirgan Kursi va Lavh maqomlaridan o‗tgach
―Ummahoniynikida edi‖ talqinimizga isbot hamrohlarini qoldirib Payg‗ambar (s.a.v.) o‗zi
tariqasida yana bir baytni keltirishimiz yo‗lda davom etishi keltiriladi:
mumkin: Buroqin tushub paykiga topshurub,
Chu otlandi rokib, nechukkim daraxsh Qadamsiz yurub, po‗yasiz gom urub.
Burun surdi Baytul Haram uzra raxsh. Yana Payg‗ambar (s.a.v.) to‗rt unsur
Ya‘ni rokib - Payg‗ambar (s.a.v.) va olti tarafdan ajralib Alloh visoliga
avval Baytul haram masjidiga yo‗l oldi. yetishganligi, Allohdan ummatlari gunohini
Keyingi baytda esa masjidi Aqsoga borganligi so‗rab olganligi keltiriladi:
va Arshi A‘loga chiqqanligi keltiriladi: Necha ikkilik naqshi nobud o‗lub,
Yana po‗yada qo‗ydi Aqsog‗a yuz, Bir o‗q vahdati sirf mavjud o‗lub.
Ne Aqsog‗a yuz, charxi a‘log‗a yuz. Ko‗rub bahri g‗ufronni chun mavjnok,
Keyin falaklar va ularga tegishli Tilab osiy ummat gunohini pok.
sayyoralar tasviri beriladi: birinchi falakda Navoiy Payg‗ambar (s.a.v.) safardan
Oy, ikkinchisida Utorud, uchinchisida Zuhra, qaytishda juda boshqacha suratga kirganligini
to‗rtinchisida Quyosh, beshinchisida Bahrom ta‘kidlab o‗tadi:
(Mars), oltinchisida Mushtariy, yettinchisida Kelib g‗unchau bog‗i rizvon yonib,
Zuhal bilan uchrashadi. Ularning hammasi Yetub qatrau bahri Ummon yonib.
Payg‗ambar (s.a.v.) sharofatidan bahramand Ya‘ni kelishda g‗unchadek bo‗lgan
bo‗ladi.Navoiy sayyoralarning nima timsoli – bo‗lsa, qaytishda jannat bog‗idek edi, kelishda
homiysi ekanligiga ishora qilgan holda ajoyib qatra suvdek bo‗lgan bo‗lsa qaytishda
tashbehlar qo‗llaydi. Masalan, san‘atkorlar Ummon – dengizdek edi deya tashbeh
homiysi Zuhro uni ko‗rishi bilan udini san‘atini qo‗llaydi. Keyin esa yo‗ldoshlari
yashirib qo‗yadi; Bahrom – jang-jadallar oldiga kelgan Payg‗ambar (s.a.v.)ni Jabroil
homiysi qon to‗kishni bas qiladi; Zuhal – (a.s.) va Buroq tanimay qolganligini aytib
baxtsizlik, omadsizlik timsoli uning sharofati o‗tadi:
bilan baxtli bo‗ladi. Undan so‗ng 12 ta burj Yonib yuz qo‗yub raxshu
bilan uchrashuv tasvirlanadi. Bu yerda yo‗ldoshig‗a,
ularning nomlari va belgilari vositasida go‗zal Tanilmay yetishgach alar qoshig‗a.
o‗xshatishlar keltirilgan. Payg‗ambar (s.a.v.)ni kuzatish uchun
Bo‗lib qosh uchidin ishoratnamoy maloikalar chiqib, uning boshidan nurlar
Berib qoba qavsayndin mujda yoy. sochishadi. Navoiy bu yerda tamsil san‘atini
Baytda Navoiy Payg‗ambar (s.a.v.) ishlatadi:
Me‘roj kechasi erishgan ―Qoba qavsayn‖ Jamoliga chun ko‗zlarin ochibon
(ikki yoy oralig‗icha yaqin) darajasiga Qavs - Tabaqi nurlar boshig‗a sochibon.
Yoy burjining nomi yordamida ishora Anga nur sochmoqqa monand bu
qilyapti. Ki sochqoy kishi bahri ummonga su.
59
