Page 93 - 4-сон 2018 йил

Хорижий филология №4, 2018 йил

Frazeologik sinonimlar ham Frazeologizmlarning tarkibidagi
frazeologiya sohasida muhim ahamiyat kasb komponentlar aksariyat hollarda ko‘chma
etadi. Frazeologizmlar yordamida har qanday ma‘noga ega bo‘ladi. Ko‘chma ma‘noga ega
fikrni ifoda etish mumkin bo‘lsa, frazeologik bo‘lgan so‘z komponentlardan tarkib topgan
sinonimlar ko‘magida ularni turli xil frazeologizmlar zamirida uning asl ma‘nosi
kontekstlarda turli stilistik uslublarga ko‘ra yashiringan bo‘ladi.
qo‘llay olish mumkin. Turli tillarda bir xil ma‘noga ega
Quyida odam tana a‘zolari bilan bo‘lib bir-biriga ekvivalent bo‘lib kela
bog‘liq frazeologizmlar tahliliga to‘xtalib oladigan sinonimlar ham mavjud. ―To‘liq
o‘tamiz, jumladan, Auge, Haare, Kopf, ekvivalent deb turli tillarda bir xil ma‘noga
Lippen, Mund, Nase, Ohr, Stirn, Zähne, ega bo‘lgan frazeologizmlar tushuniladi‖,-
Zunge so‘zlari ishtirok etgan iboralar. deb ta‘kidlab o‘tgan edi Borisova o‘z ilmiy
―Lippen‖ –―lab‖ so‘zi bilan bog‘liq qarashlarida. Bunday frazeologizmlar turli
frazeologizmlarga ―j - m an den Lippen tillarda mavjud bo‘lishi mumkin. Biroq, har
hängen‖ frazeologizmini misol qilib doim ham ularning ma‘nodoshlarining
ko‘rsatish mumkin. Ushbu iborani tarjimasi mos kelavermaydi. Masalan : von
―kimningdir labiga osilib turmoq‖ deb tarjima Kopf bis Fuss, von Scheitel bis zur Sohle, von
qilish va tushunish tarjima qoidalariga mos Wirbel bis zur Zehe. Ushbu frazeologik
keladimi degan savol har qanday tarjimon sinonimlarning orasidan von Kopf bis Fuss
oldida turishi muqarrar, alabatta, agar u bu iborasigina o‘zbek tiliga tarjima qilinganda
iboraga birinchi marta duch kelayotgan xuddi nemis tilidagi kabi ma‘noni anglatadi,
bo‘lsa. Tarjimon olimlar ushbu iborani o‘zbek chunki o‘zbek tilida ham aynan „boshdan-
tiliga ―og„ziga qaramoq, og„ziga tikilmoq, oyoq“ degan ibora mavjud va shu iboraga
maroq bilan gapiga quloq solmoq‖ deb ekvivalent bo‘la oladi. Boshqa
tarjima qilishni tavsiya etadilar. Agar frazeologizmlarning o‘zbek tilida aynan
so‘zlovchining gaplarini tinglovchi maroq so‘zma – so‘z tarjima qilinadigan
bilan tinglasa, shu tinglovchiga nisbatan ekvivalentlari mavjud bo‘lmasdan ularni
nemis tilida j - d hängt an j - s Mund, j - m an nemis tilidan ona tilimizga ―batafsil,
den Lippen hängen frazeologizmlari bir - butunlay, tamomila‖ deb tarjima qilish imkoni
biriga sinonim tarzda qo‘llaniladi. Ushbu mavjud. Shuningdek, ularni ibora sifatida
frazeologizmlar o‘zbek tiliga ―kimnidir maroq tarjima qilmoqchi bo‘lsak, miridan-
bilan tinglamoq‖, tarzida tarjima qilinishi ham sirigacha, ipidan-ignasigacha, qilidan-
mumkin edi. Bundan tashqari, ba‘zi bir quyrug„igacha kabi iboralar bu
hollarda qo‘pol so‘zlashuv uslubida ―og„ziga frazeologizmlarni tarjima qilishga ayni o‘rinli
kirib ketgudek tikilib o‟tiribdi‖ degan sinonim frazeologik birliklar hisoblanadi.
muqobili ham qo‘llaniladi. Bu muqobil ham ―von Kopf bis Fuss‖ iborasiga sinonim
so‘zlovchining gapini katta qiziqish bilan iboralar von Scheitel bis zur Sohle, von
tinglashni anglatadi. Wirbel bis zur Zehe kabilarning o‘zbek
Ushbu fikrlardan xulosa qilib aytish tilidagi tarjimasi mutlaqo o‘sha tilda
mumkinki, frazeologizmlarni bir tildan anglashilayotgan ma‘noga mos kelmaydi,
ikkinchi bir tilga tarjima qilishda, uning vaholanki ushbu iboralar ham ―von Kopf bis
tarkibidagi barcha komponentlar ham Fuss‖ frazeologik birikmasiga sinonim
to‘g‗ridan - to‘g‗ri yoki so‘zma - so‘z tarjima hisoblanadi.
qilinavermas ekan. “j- d hängt an j -s Mund‖ Nemis tilidagi Grosse Augen machen,
frazeologizmining o‘zbek tilidagi muqobili den Mund aufsperren kabi ma‘nodosh
―og„ziga qaramoq” va “og„ziga tikilmoq‖ frazeologik birikmalar ham bir - biriga
frazeologizmlarida faqatgina ―Mund‖ so‘zi kontekstda butunlay mos keluvchi sinonimlar
―og‗iz‖, deb to‘g‗ri tarjima qilingan va hisoblanadi va bosgqa ko‘pchilik
saqlanib qolgan, boshqa komponentlar esa o‘z frazeologizmlardan o‘zbek tilida ham o‘z
lug‘aviy ma‘nolarini yo‘qotib umuman ekvivalentiga ega ekanligi bilan farq qiladi.
boshqacha obrazli ma‘no kasb etib kelmoqda. Ushbu iboralarning ona tilimizdagi

92