Page 92 - 4-сон 2018 йил

Хорижий филология №4, 2018 йил

NEMIS TILI FRAZEOLOGIK SINONIMLARI va ULARNING
O‟ZBEK TILIDA BERILISHI

Sherbekov Bahodir Habibullaevich,
SamDCHTI magistranti

Tayanch so‟zlar: tilshunoslik, frazeologiya, sinonimiya, tarjima, kontekst, frazeologizm,
komponent.

Bugungi zamonaviy tilshunoslikning sari tarjima ham kengayib rivojlanib bordi.
ajralmas muhim bo‘limlaridan biri Hozirda tarjima orqali dunyoning turli
hisoblanadigan va ko‘pchilik tilshunos burchaklaridan bo‘lgan odamlar bir birlarini
olimlarning qiziqishini borgan sari ko‘proq tushuna oladilar hamda bir –birlariga
o‘ziga jalb qilib borayotgan frazeologiya fikrlarini bayon qila oladilar va yer yuzidagi
sohasi tinimsiz rivojlanishda. Tabiiyki mana jamiyki katta - kichik xalqlar bir - birlari bilan
shu sohaga qiziqib, ayni shu sohada ilmiy tarjima orqali muomala qiladilar.
izlanishlar olib borishning muvaffaqiyati Bizga tarjima tarixidan ma‘lumki, ilm-
bevosita chet tillarini yaxshi bilish bilan bir fan qayerda rivojlangan bo‘lsa tarjima ham
qatorda, tarjima, tarjima nazariyasi va ular ayni shu yerda rivojlanib kelgan. Zero, hech
bilan bog‗liq bo‘lgan, o‘z yichimini topgan va qaysi tarjimon o‘zigacha ijod qilgan boshqa
topmagan muammolarga bog‘liq hisoblanadi. tarjimonlar izlanishlari, ular tomonidan
Bundan tashqari bu borada taqqoslanayotgan yaratilgan manbalardan foydalanmay turib
ikki til millati, ya‘ni nemis va o‘zbek yetuk tarjimon bo‘la olmaydi. Qayerdaki ilm-
millatlarining yashash sharoiti, aholisining fan rivojlangan bo‘lsa, shu yerda bilim olish
rivojlanish darajasi, urf - odat va imkoni bo‘ladi.
an‘analaridan ham xabardor bo‘lishni hamda Bugunga kelib tarjimaning roli borgan
ularning tub mazmun - mohiyatini anglash, sari ortib borayotgani va bir tildan boshqa
his qilish va idrok eta olish ham muhim tilga she‘rlar, prozaik asarlar, publitsistik
ahamiyat kasb etadi. hamda ilmiy matnlar, ish qog‗ozlari va
Xulosa qilib aytish mumkinki, siyosiy hujjatlar, gazeta axborotlari, notiqlar
tilshunoslikning bu ikki sohasi frazeologiya nutqi, munozaralar, kinofilmlar tarjima
va tarjima bir-biri bilan uzviy bog‘liq qilinayotganini aytib o‘tish o‘rinlidir.
sohalardir. Shuning uchun ham Tarjima – bu bir xalqning ma‘naviy
frazeologiyaning ajralmas qismi bo‘lmish boyliklarini boshqa bir xalqqa yitkazib
frazeologik sinonimiya va ularning o‘zbek berishda eng to‘g‗ri yo‘ldir. Frazeologik
tilida ifodalanishida tarjimonlar duch birliklar esa ana shu xalqning eng asosiy
keladigan turli muammolar zamonaviy boyliklaridan hisoblanadi.
tilshunoslikning dolzarb masalalari Tilshunos olimlardan ko‘pchiligi
hisoblanadi. A.V.Kuninning frazeologizmlar to‘g‗risidagi
Insonni hayvondan ajratib turuvchi ta‘rifiga tayanib ish ko‘radilar, ya‘ni:
muhim omillardan biri, aloqa vositasi, ―frazeologizmlar bular shunday so‟z
insoniyatni bir-biridan ajratib turuvchi ham, birikmalari, ularning komponentlari to‟la
birlashtirib turuvchi ham - tildir. Butun yoki qisman ko‟chma ma‟noga, ya‟ni
dunyoda xalqlar bir birlari bilan ikki mingdan frazeologik ma‟noga ega bo‟lgan
ortiq tillar orqali muloqot qiladilar, lekin ular komponentlardan iborat. Frazeologik
muloqot qiladigan tillar bir-birlaridan birliklarga umuman turg„unlik muhimdir,
butunlay farq qiladi. Shunga qaramasdan bundan tashqari so‟z komponentlari qonuniy
inson degan mavjudot bir-biri bilan muloqot ravishda bir-biriga bog„liq bo‟lib, unga
qilishning yo‘lini topdi. Bu tarjima yo‘li edi. strukturali semantik modellik xarakterli
Turli xalqlar, elatlar, qabilalar, millatlar bo‟ladi” (Kунин. 1970, 24).
o‘rtasida aloqa qilishga ehtiyoj kuchaygani

91