Page 86 - 4-2019

Хорижий филология №4, 2019 йил

Heidelbeeren сўзидан Heidelberg номи кўплаб ҳозирги Европа мамлакатлари
келиб чиққан. римликлар томонидан қўлга олинган ва
Баъзи топонимлар ўз маъносида Рим империясига киритилган. 2000 йил
турли миллий ривоятлар ва афсоналарни аввал, бу ерда қадимги римлик лашкарлар
акс этади. Масалан, Сурхондарёда ҳарбий қалъа кўришган ва уни римлик
Чилдухтарон ёки Қирқ қиз дараси мавжуд. машҳур қўмондонлардан бири Констаций
Самовий гўзалликка эга бўлган ва қирқта номига қўйишган. Ўзбек топонимлари ҳам
арча дарахти ёки тошларга айланган қадимги Ўзбекистон территориясида
қизлар тўғрисидаги қайғули афсонанинг бўлиб ўтган турли тарихий жараёнларни
турли вариантлари мавжуд. Афсонага акс этадилар. Бунинг ёрқин мисоли ўзбек
кўра, маҳаллий аҳоли бир нeча бор ўзга этнотопонимлари, яъни Ўзбекистонда
юртдан кeлган босқинчиларга қарши яшаб ўтган турли хил миллатлар, элатлар
курашишган. Бир гал душманлар шу қадар ва уруғларнинг номига қўйилган
кўп бўладики, барча жангчи эркаклар топонимлар бўла олади: Араб қишлоқ,
ҳалок бўишган. Шунда аёллар ва болалар Арабхона, Қўнғирот, Қипчоқсой, Жалоир,
қишлоқларини ҳимоя қилишга уринишган. Аранчи, Барлос қишлоқ, Туркмановул ва
Тор дарада қирқта қиз босқинчиларнинг бошқалар.
йўлини тўсишган. Аёвсиз жанг узоқ давом Баъзи топонимлар номи кундалик
этган. Душман қони анча тўкилган. Қизлар ҳаёт асосида шаклланган. Жумладан,
қуршовда қолган сўнгги паллада мўъжиза “Biel” шаҳрига ном беришда келиб
рўй бeрган: улар бирданига тошга чиқишига кўра қурол, болта маъносини
айланишган. Қўрқувга тушган душманлар англатиб турувчи бу сўз биринчи марта
гўзал воҳага қадам босолмай қочишган. 1142 йили Bienne сўзидан келиб чиққан.
Ўша пайтлардан бери жасур, фидойи Бунинг сабаби шаҳарда яшайдиган
ҳимоячи қизлар хотираси учун ушбу жой аҳолининг асосий турмуш фаолияти
Чилдухтарон, яъни “қирқ қиз” дeб атала темирчилик бўлган ва кейинчалик бу жой
бошлаган. Қоя массивини қатор бўлиб шу ном билан аталиб, халқнинг шундай
бeзаб турувчи алоҳида тошлар ҳам аёллар номлашига сабаб бўлган [Zinsli, 2002, s. 5].
исмлари билан аталган: Дилбар –“қалбни Хулоса сифатида, топонимлар
ром этувчи, ўғирловчи”, Ситора –“юлдуз”, лингвокультурема, яъни маданий
Шойкокилли –“шоҳона ўрим соч” ва ҳ.к. белгиланган лисоний бирлик сифатида
Кўплаб топонимлар ўз маъноларида талқин қилиниши мумкин, чунки улар
маълум бир лингвомаданиятнинг тарихини ўзининг семантикасида маълум бир халқга
акс этади. Масалан, Германияда тегишли бўлган турли хил рамзий
жойлашган Konstanz (Констанз) шаҳри маънолар, диний қарашлар ва ривоятлар,
бунинг ёрқин мисолидир. Маълумки, халқ тарихини акс этадилар.

Фойдаланган адабиётлар:

1. Алефиренко Н.Ф. Лингвокультурология: ценностно-смысловое пространство языка.
– 4 изд., стер. –М.: Флинта-Наука, 2014. – 288 стр.
2. Вежбицкая А. Понимание культур через посредство ключевых слов. –М.: Языки
славянской культуры, 2001. − 288 с.
3. Воробьёв В. В. Лингвокультурология (теория и методы) – М.: Академия, 2008. – 331
с.
4. Гумбольдт В. фон. Избранные труды по языкознанию. Пер. с нем./Под общ.ред.
Рамишвили Г. В.: – М.: Прогресс, 1984. – 400 с.
5. Маслова В. А. Лингвокультурология. – М.: Академия, 2007. – 208 с.
6. Степанов Ю. С. Константы: Словарь русской культуры. – 3-е изд. испр. и доп. – М.:
Академический Проект, 2004. – 992 с.

85