Page 67 - 1-2017

Хорижий филология. №1, 2017 йил

бағишланганлиги билан ажралиб туради. «Саккизинчи мажлис»ни Ҳусайн Бойқаро
Мазкур мажмаъ Мавлоно Фузулий таърифи ва шеърияти таҳлилига
ҳақидаги таъриф билан бошланиб, бағишлаган бўлса, Содиқий «Саккизинчи
«Маҳмуд ва Аѐз» маснавийсини ѐзган мажмаъ»да Ажамнинг ўша даврдаги Хўжа
Ёлқулибек Шомли(Анисий), соҳиби девон Ҳофиз Шерозий услубида девон битган
Қосимбек Ҳолатий, Мавлоно Шоний, Мавлоно Замири Исфаҳоний, 16 жилд асар
Пирқулибек, «Юсуф ва Зулайхо» ѐзган Машҳадий, «Шоирлар тазкираси»
достонига татаббуъ боғлаган Маҳмудбек муаллифи Мавлоно Тўвфий, етти тилда
Салим, «малик уш-шуаро» Нижоти Румий, қасида ѐзган шоир Ҳофиз Сабуний, ўзбек
мусиқа илмига доир рисола битган хони Абдуллахоннинг китобдори Мавлоно
Дуррабек Каромий, туркона шеър айтган Мушфиқий, Шайх Муслиҳиддин
Маволий Туркман, Тайҳойибек сингари Саъдийнинг «Бўстон» асарига татаббуъ
ижодкорлар зикри орқали давом боғлаган Мавлоно Жалол Сипеҳрий,
эттирилади. Камолиддин Беҳзоднинг шогирди Хўжа
Алишер Навоий қаламига мансуб Абдулазиз Наққош, ҳофизи Қуръон
«Мажолис ун-нафоис» асарининг Мавлоно Фароқий каби 223 нафар фасоҳат
«Саккизинчи мажлис»ида «фасоҳат ва балоғат соҳибларини зикр этган.
илмининг нукта бирла сеҳрсози ва балоғат Жумладан, «Саккизинчи мажмаъ»да
жаҳонининг диққат била мўъжиза Содиқий хуросонлик шоир Айюб ибн
пардози» – Султон ус-салотин Абдулғози Абулбарака ҳақида қуйидаги фикрларни
Султон Ҳусайн Баҳодирхон девонидаги баѐн этган:
араб алифбоси ҳарфлари билан «Əyyub – Xorasanlıdır. Əbülbərəkə
якунланадиган қофия ҳамда радифга эга oğludur. Əmiri-Kəbir Əmir Əlişir öz «Məcalis
ғазалларнинг матлаъ байтлари вазн, ün-Nəvais» kitabında onun haqqında yazır ki,
мазмун ва шеърий санъатлар нуқтаи «o qədər zatı qırıq və sarsaq idi ki, Xorasan
назаридан таҳлил қилинганлиги əhli onun əlindən qaçıb çöllərə düşdülər». Bu
Навоийнинг адабий танқиддан унумли bəyti onun haqqında deyiblər:
фойдалана олган илми дарѐ олим Şeir:
бўлганлигидан ҳам далолат беради. Dive-şeytansefət Əbülbərəkə,
Навоий Ҳусайн Бойқаронинг Bad cayət be həftomin dərəkə.
мурувватлилиги ва баҳодирлигини Lakin oğlu öz əksi olaraq məclis
Рустамга, ҳам шоирликда, ҳам саховатда yaraşığı və şuxtəbiət bir adam idi. Ustadımız
Ҳотамга ўхшатади. Шоир болаликдан яқин mərhum Mir Sün‟i (№ 80) ilə çox yaxın
39
дўсти ва сирдоши бўлган зотга нисбатан idilər.»
юксак эҳтироми, самимий тилакларини Ўзбек тилидаги матн:
туркона назм воситасида қуйидагича «Айюб – хуросонликдир.
ифода этган: Абулбараканинг ўғлидир. Амири кабир
«Ким, мулки давоми то қиѐмат амир Алишер ўз «Мажолис ун-нафоис»
бўлсун, китобида у ҳақида ѐзаркан, «шу қадар зоти
Зотиға бу мулк узра иқомат бўлсун, паст ва аҳмоқ эдики, Хуросон аҳли унинг
Адл ичра тарийқи истиқомат дастидан қочиб чўлларга кетдилар», деган.
бўлсун, Ушбу байтни у ҳақида айтганлар:
38
Олам аҳли учун саломат бўлсун» . Шеър:
«Мажмаъ ул-ҳавос»нинг якуний Деви шайтонсифат Абулбарака,
мажмаъси Навоий тазкирасининг сўнгги Бод жоят ба ҳафтумин дарака.
мажлисидан тубдан фарқ қилади. Навоий Ўзбек тилидаги матн:

38
Алишер Навоий. Мукаммал асарлар тўплами. 39 Sadiq Bəy Əfşar. «Məcməül-Xəvas» (tərcümə,
Йигирма томлик. Ўн учинчи том. Мажолис ун-нафоис. – müqayisəli mətn). Nəşrə hazırlayan: Əkrəm Bağırov. – Bakı: Elm,
Тошкент: Фан, 1997. 166-бет. 2008. s.351-352.
66