Page 68 - 1-2017

Хорижий филология. №1, 2017 йил

Шайтонсифат дев Абулбараканинг «Мажолис ун-нафоис» билан
40
жойи еттинчи дўзах бўлсин! «Мажмаъ ул-ҳавос»даги мажлис ва
Лекин ўғли унинг тескариси мажмаъларда тасвирланган шоирлар
сифатида мажлисга тароват бағишловчи ва таснифи жойлашиш тартиби жиҳатдан
шўх табиатли киши эди. Марҳум устозим бир-биридан фарқланади. Навоий давр
Мир Сунъий билан жуда яхши эдилар». подшоҳи Ҳусайн Бойқаро учун
Содиқий «Мажмаъ ул-ҳавос»нинг «Саккизинчи мажлис»ни бағишлаган
«Саккизинчи мажмаъ»сидаги 369-шоир бўлса, Содиқий «Биринчи мажмаъ»да ўша
Айюб ҳақида гапирганда, бу ижодкорнинг асрдаги туркий мамлакатларнинг энг
отаси Абулбарака хусусидаги маълумот машҳур шоҳлари таърифини келтирган.
Алишер Навоийнинг «Мажолис ун- Навоийда «Еттинчи мажлис»дан ўрин
нафоис» тазкирасида ҳам олган султон ва шаҳзода ижодкорлар
келтирилганлигини қайд этган. Содиқийда «Биринчи мажмаъда,
Дарҳақиқат, «Мажолис ун-нафоис»ни «Бешинчи мажлис»да тасвирланган
кўздан кечирганимизда, асарнинг мирзозодалар Содиқбекда «Иккинчи
«Олтинчи мажлис»ида Абулбарака исми мажмаъ»да берилган.
мавжудлиги кузатилди. У ҳақда нозик дид Олим шоирлар «Мажолис ун-
эгалари томонидан айтилган «Деви шайтон нафоис»да «Тўртинчи мажлис»да,
сифат Абулбарака, Бод жояш ба ҳафтуми «Мажмаъ ул-ҳавос»да эса, учинчи,
41
даргга» байти ҳам Навоий томонидан тўртинчи ва бешинчи мажмаълардадир.
келтирилган. Абулбарака ҳақидаги Навоийнинг «Олтинчи мажлис»ида
таърифнинг «Мажолис ун-нафоис» ва Хуросондан ташқарида яшаган шоирларга
«Мажмаъ ул-ҳавос» асарларида учраши муқобил тарзда Содиқий «Еттинчи
ҳақидаги фактга таяниб, Абулбаракани мажмаъ»да Араб ва Ажам
мазкур тазкираларнинг ҳар иккисида зикр мамлакатларидаги ижодкорларни
этилган муштарак шахс сифатида эътироф жойлаштирган. «Мажолис ун-нафоис»да
этишимиз мумкин. биринчи, иккинчи ва учинчи
Алишер Навоийнинг «Мажолис ун- мамжлисларда ҳаѐтлари нақл қилинган
нафоис» тазкираси ва ундан адабий аввал вафот этган, ўша даврдаги ҳамда
таъсирланган ҳолда озарбайжон шоири ҳали ѐш шоирлар «Мажмаъ ул-ҳавос»да
Содиқий томонидан битилган «Мажмаъ «Саккизинчи мажмаъ»да тасвир этилган.
ул-ҳавос» асарининг ғоявий-бадиий, «Мажолис ун-нафоис» тазкирасининг
шунингдек, асар тузилиши жиҳатдан «Хилват» қисмида Ҳусайн Бойқаронинг
қилинган муқоясасидан хулоса қиладиган нозик шеършунослигидан далолат берувчи
бўлсак, «Мажолис ун-нафоис» кириш, 8 2 ҳаѐтий ҳикоят ва Навоий қаламига
мажлис ва хилватдан иборат бўлиб, унда мансуб 2 якуний рубоий келтирилган
Шарқ адабиѐтшунослигидаги бўлса, «Мажмаъ ул-ҳавос»нинг «Хотима»
тазкирачилик ҳамда бирор-бир шоир қисмида муаллиф томонидан битилган 19
шеърларига шарҳ ѐзиш (жумладан, 8- байтли шеър, 22 байтли қасида,
мажлисда Ҳусайн Бойқаро шеъриятига «Аббоснома»дан 20 байт парча,
ѐзилган шарҳ) анъаналари мавжуд. Жаҳонбони Сафий Мирзонинг 2 байтли
«Мажмаъ ул-ҳавос» эса, муқаддима, 8 таърихи ва китобнинг хатми ҳақидаги
мажмаъ ва хотимадан ташкил топган қитъа ўрин олган.
бўлиб, унда фақат тазкирачилик анъанаси Алишер Навоийнинг «Мажолис ун-
учрайди. нафоис» тазкирасидан адабий
таъсирланган ҳолда Содиқбек Афшор
Содиқий томонидан ѐзилган «Мажмаъ ул-
40 Таржима бизники – Т.Султонов.
41 ҳавос» асари озарбайжон тилида ѐзилган
Алишер Навоий. Мукаммал асарлар тўплами.
Йигирма томлик. Ўн учинчи том. Мажолис ун-нафоис. – юксак санъат намунаси бўлиб, XVI-XVII
Тошкент: Фан, 1997. 144-бет.
67