Page 19 - 1-2018

Хорижий филология. №1, 2018 йил

ГЛОБАЛЛАШУВ ЖАРАЁНИДА ФРАНЦИЯДА ЛИСОНИЙ ХАВФСИЗЛИКНИ
ТАЪМИНЛАШ ЧОРАЛАРИ

Исмоилов С.И.
СамДЧТИ доценти

Калит сўзлар: глобаллашув жараѐни, давлат, миллат, миллий тил, лисоний меъѐр,
лисоний хавфсизлик/хавфлилик, хавфсизлик кафили.

Давлат, миллат, миллий тил сифатида тил, айни пайтда,
тушунчаларининг пайдо бўлиши, ўзаро идентификациялаш воситаси ҳамдир. Шу
тарихий боғлиқлиги, бирининг боисдан, ҳар бир миллат тилни ўз
хавфсизлигига таҳдид иккинчисининг ижтимоий мансублигининг тимсоли деб
заифлашишига ҳам олиб келиши каби билади. Бутун дунѐ шу тарзда иккига –
масалалар илмий адабиѐтларда кенг тил, маданияти билан бирлашган ўз
ѐритиб берилган масалалардандир. Миллат одамларига ва тил, маданиятни
мулоқотининг асосий воситаси бўлмиш билмайдиган бегоналарга бўлинади. Бу
миллий тилни меъѐрлаштириш жараѐнда ҳар бир миллат ўзлигини
омилларини ишлаб чиқиш, бу жараѐнда йўқотмаслик ва маданиятини сақлаб
содир бўлиши мумкин бўлган таҳдидларни қолиш учун мамлакат тилини ҳимоя
бартараф этиш ва лисоний меъѐрнинг қилиши муҳимдир. Чунки тил - тирик,
тўлиқ шаклланишини мустаҳкамлаш узлуксиз ишлаб турадиган ва доимий
масалалари ҳам олимлар томонидан равишда ўзгариб турадиган организмдир.
етарлича талқин қилинган. Француз Ҳар қандай мерос каби, тил ўз
миллати тили меъѐрларини шакллантириш қадриятларини асрлар давомида авлоддан
ва мустаҳкамлаш борасида француз авлодга, отадан ўғилга, етказиб беради. У
давлатининг кафил бўлганлигида ҳам нафақат халқнинг маданиятини акс
бундай ҳолат кўзга ташланади: Қирол эттиради, балким ушбу маданиятнинг
Француа I нинг 1539 йил 15 августда қуроли ҳамдир. Француз файласуфи
машҳур l”Ordonnance de Villers-Сotterêts Мишел Серреснинг (Michel Serres)
буйруғига мувофиқ ҳамма расмий сўзларига кўра, тил айсбергининг сувдан
ҳужжатларда, иш ѐзишмаларида ва суд чиқиб турган қисмини йўқ қилиш бутун
ишларида фақат француз тилидан тилнинг йўқ қилинишига олиб келади. У
фойдаланиш шарт қилиб қўйилган эди. француз миллий тилининг хавфсизлигини
Француз тилини меъѐрга солиш таъминлаш учун инглиз тили
омилларининг аниқланганига, лисоний элементларидан воз кечишга даъват қилган
меъѐрни бузиш ҳолатларининг бартараф ҳолда, лингвистик исѐнни қаттиқ туриб
этилганига, таҳдид объектларининг йўқ талаб қилади. Серрес инглиз тилидан
қилинганига сал кам беш юз йил бўлган халқаро тил сифатида фойдаланишни эмас,
бўлса-да, француз тилининг фонетик, балки фақат асрлар давомида олимлар,
орфографик, лексик, морфологик, мумтоз ѐзувчилар томонидан лисоний
синтактик меъѐрлари тўлиқ меъѐри шакллантирилган ва
тизимлаштирилган бир даврда ҳам мустаҳкамланган француз тилининг бой
лисоний меъѐрга таҳдид хавфи сақланиб луғат таркибига инглиз тилининг ҳаддан
қолмоқдами, деган саволнинг пайдо ташқари ўзича кириб боришини назарда
бўлиши ғайри табиийдек туюлади. тутади [5].
Глобаллашув даврида Глобаллашув грамматика,
маданиятларнинг ўзаро таъсири бир тил фонетика, лексиканинг асрлар давомида
элементларининг бошқасига кириб шаклланган ва барқарор бўлиб қолган
бориши орқали содир бўлади. Маданий лисоний нормаларини бузиб, довулдай
қийматга эга бўлган белгиларнинг тизими тиллар ичидан тез ўтиб боради. Академик

18