Page 23 - 1-2018

Хорижий филология. №1, 2018 йил

ижтимоий синфлар ўртасидаги ўзига хос шахслар гапирадиган тил ѐ асосий
лингвистик конфликт социолингвистик бўлмаган, ѐ асосий (лингвистик
аспектда изоҳланади. Синфлардан бири хавфсизликни сезишда) бўлган
бошқасининг босими остида бўлиши, бир шароитларда, у ѐки улар томонидан
тил соҳибларининг бошқа тил соҳибларига сезиладиган туйғудир. Бу ҳолат ўз тилидан
таъсири, яъни тили муайян ҳудудда фойдаланганда мос равишда ишончсизлик
доминант бўлмаган кишилар «лингвистик ѐки ишонч ҳиссини туғдиради. Боз устига,
хавфлилик» туйғусини ҳис қиладилар ва француз тилида «лингвистик хавфсизлик»
ўзларининг сўзлашув манераси бу атамаси ҳам, «лингвистик хавфлилик»
ҳудуддаги меъѐрий тилдан узоқлигини атамаси ҳам қўлланади. Бу атамаларнинг
сезадилар. Лингвистик хавфсизлик мазмун кўламини аниқлаш мақсадида, биз
таълимга, ўқиш жараѐнида шахс эришган «sécurité» ва «insécurité» сўзларининг
тилни билиш даражасига, лисоний меъѐр семантик таҳлилини амалга оширишга
тўғрисидаги унга сингдирилган қарор қилдик. Француз тилида la sécurité,
тушунчаларга ва бу тушунчалар унинг англатади:
лисоний меъѐрийликни шахсан қандай 1) Situation dans laquelle quelqu'un,
тушуниб етишига боғлиқ бўлиши билан quelque chose n'est exposé à aucun
кўрсатилади. danger, à aucun risque, en particulier
Умуман олганда, лисоний d'agression physique, d'accidents, de vol, de
хавфсизликнинг мақсади ижобий détérioration – бирор кимса ѐки бирор нарса
лингвистик жараѐнларни амалга ошириш, хавфда, хатарда, жисмоний тажовузда
хавфли лингвистик жараѐнларни зарарсиз- қолмайдиган шароитлар: Protection et
лантириш ва уларни ижобийларга sécurité des petits Etats- Кичик
айлантириш ҳамда хавфли лингвистик давлатларнинг ҳимояси ва хавфсизлиги
жараѐнларнинг олдини олиш ва йўқ 2) Situation de quelqu'un qui se
қилишдан иборатдир. Демак, лингвистик sent à l'abri du danger, qui est rassuré- Шахс
хавфсизлик давлат тилининг бошқа тиллар ўзини хавф-хатардан панада ҳис
билан ўзаро алоқада турғун қиладиган, у хотиржам, ишончи комил
ривожланишини таъминлайдиган бўлган шароитлар: Maintenant vous êtes en
омилларнинг, давлат томонидан қабул sécurité – Энди сиз хавфсизсиз.
қилинадиган чораларнинг, ижтимоий 3) Absence ou limitation des
ҳодисаларнинг мажмуини англатади. У risques dans un domaine précis – муайян
бирлаштирувчи омил ва жамият соҳада хавф-хатарнинг йўқлиги ѐки
ҳолатининг кўрсаткичи сифатида муҳим чегараланганлиги: Ils cherchaient de la
роль ўйнайди. sécurité matérielle. – Улар моддий
Лисоний хавфсизлик лингвистик хавфсизликни истардилар [7].
адабиѐтда учрайдиган «лисоний Хавфлилик сўзи, l'insécurité:
режалаштириш», «инсоннинг лисоний 1) Etat d'un lieu qui n'est pas sûr,
ҳуқуқи», «лингвистик бағрикенглик», qui est soumis à la délinquance ou à la
«лингвистик уйғониш», criminalité – муайян жой хавфли,
«лингвомаданиятшунослик», «лингвистик жиноятларга мойил бўлган ҳолат:
протекционизм», «социолингвистика», L'insécurité qui règne dans certaines
«лисоний қобилият», «лисоний хилма-хил- banlieues. – Шаҳар аторфидаги баъзи
лик», «тилшунослик сиѐсати», поселкаларда ҳукронлик қилаѐтган
«лингвистик ривожланиш», «лингвистик жиноят. Баъзи чекка жойларнинг тинч-
ўз-ўзини идентификациялаш», хотиржам эмаслиги.
«лингвистик методология», «тил 2) Sentiment de vivre dans un
экологияси», «тил иерархияси» каби environnement physique ou social
тушунчалар билан бевосита боғлиқ [3: 66]. favorisant les atteintes aux personnes et aux
Демак, француз тилида ―лингвистик biens – шахсга ѐки унинг мулкига
хавфсизлик‖ – бу шахс ѐки бир гуруҳ суиқасдга имкон туғдирадиган жисмоний

22