Page 21 - 1-2018

Хорижий филология. №1, 2018 йил

бажариши мумкин. Давлатнинг мутлақ дастурларда эфирга узатишга рухсат олган
юрисдикциясига тил қонунчилиги киради. ҳар бир радиоэшиттирувчи томонидан
Тилни қонунчилик жараѐни орқали ушбу асарлар тинглаш учун энг қулай
тартибга солиш зарурлиги ҳақидаги масала вақтда тарқатилади» [8]. Ж. Ширак
давлат, миллат ва миллий тил даврида Париж мэри томонидан унинг
тушунчаларининг узвий боғлиқлиги амалга оширилиши инглиз тилидаги ҳамма
масаласи билан ҳамоҳангдир: агар тил ѐзувларнинг Париж кўчаларидан олиб
давлат ва миллий идентификацияни ташланишига олиб келди; ҳатто инглиз
ифодаласа, тилнинг йўқотилиши давлат ва фирмаларининг номлари ҳам француз
миллий мансубликнинг йўқотилиши бўлиб тилига таржима қилинди.
ҳисобланиши мумкин. Айниқса Бироқ француз тилини сақлаб
мамлакатнинг конституциясида 1992 йилга қолиш ва ҳимоя қилиш муаммоси
қадар француз тилининг давлат тили французларни олдин ҳам хавотирга солган
тўғрисида ҳеч қанақа ѐзув бўлмаганлиги, эди. 1970-1980 йиллари инглиз тилининг
яъни француз тилининг мавқеи ҳақидаги Францияда кенг тарқалиши жамият
масала ҳам французларнинг ҳақиқий томонидан миллатнинг она тилини
ташвишига сабаб бўлади. Шу боисдан, йўқотишига таҳдид сифатида қабул
Францияда миллий тилни қўллаб- қилинган эди. 1975 йили қабул қилинган
қувватлаш бўйича турли тадбирлар ишлаб Ба-Лориол қонуни, Франциянинг энг янги
чиқила бошланди. Масалан, Францияда тарихида биринчи марта француз тилининг
француз тилини хорижий тил таъсиридан нафақат маъмурий давлат фаолиятидаги
ҳимоя қилиш ва унинг ўзига хослигини ҳуқуқий муносабатларда, балки жамиятда,
сақлаб қолишга мўлжалланган қарорлар жамият ҳаѐтидаги ҳуқуқий муносабат-
ишлаб чиқилди. Улар орасида 1994 йил 4 ларда ҳам кенг қўлланиш соҳаларини
августдаги қонун алоҳида ўрин эгаллайди. белгилаб берди. Қонунда барча ѐзма ва
Бу қонун француз қонунчилигининг оғзаки рекламада, меҳнат
тарихига уни ишлаб чиққан шахс – шартномаларида, ишга таклиф бўйича
Франциянинг собиқ маданият вазири эълонларнинг босма нашрларида, мулк ва
Ж.Тубон номи билан кирди [9]. Тубон хизматларга оид шартномаларда, жамоат
қонуни ижтимоий ҳаѐтнинг турли жойларидаги ѐзувлар, ҳисоблар ва
соҳаларини, хусусан иш, бандлик ва квитанцияларда, радио ва теледастурлар
корхоналар фаолияти соҳасини батафсил тўғрисидаги ҳар қандай ахборотда француз
тартибга солиб турди, таълимда ва тилининг мажбурий қўлланиши тўғрисида
оммавий ахборот воситаларида француз бир қатор қоидалар мавжуд.1972 йилдаги
тилининг мавқеини аниқ белгилаб берди; ―Француз тилини бойитиш тўғрисидаги
шунингдек, радио ва телевидениеда Фармон»га мувофиқ, қонун французча
француз тилидаги қўшиқлар ва ижрочилар муқобили мавжуд бўлганда, қайсидир
учун квоталар жорий этилди. Масалан, хорижий атамадан ѐки иборадан
Леотар қонунига (loi Leotard) киритилган фойдаланишни тақиқлаган. Боз устига,
тузатишнинг 12-моддасида шундай қонунда унинг қоидаларига риоя қилиш
дейилади: «...француз ва француз тилида мажбуриятини олган давлат муассасалари
сўзлашадиган муаллифлар ва артистлар ва жамоат ташкилотларига субсидиялар
томонидан яратиладиган ва ижро берилиши назарда тутилган, аммо ҳар
этиладиган мусиқа асарларининг нисбати қандай қоидабузарлик учун улар бундай
француз тилидаги қўшиқларнинг камида субсидиядан маҳрум қилиниши белгилаб
40 % га етиши, ҳеч бўлмаганда, уларнинг қўйилган эди.
ярми янги асарлар ѐки янги истеъдодлар Француз давлати амалга
томонидан ижро этиладиган қўшиқлар ошираѐтган тил сиѐсати, аксариат
бўлиши керак. Телевидение ва ҳолларда, глобаллашув даврида вужудга
радиоэшиттиришнинг Олий кенгашидан келадиган хавфсизликнинг шахсий,
эстрада мусиқасига бағишланган миллий, иқтисодий, ижтимоий, сиѐсий,

20