Page 39 - 2-2016

Хорижий филология. №2, 2016 йил

Отакички Ойра-Ойра, тилида санжари лексемаси фонетик
Отакички Карапет. жиҳатдан Стожари, ожеред, ожеледь,
Рақс ижро этилаѐтганда қўл джерело каби сўзлар билан бир сўз ясовчи
кафтлари билан хореографик амаллар қолипни ташкил қилади. Эътиборга молик
бажарилиб турилади. томони шундаки, Б.Д.Гринченко санджак,
Ора сўзи қуйидаги икки қолип ка: Турк губернатори; санджакIвка, ни, ж.:
асосида ҳосил қилинган бўлиши мумкин. (турк) губернаторнинг қизи сингари
Биринчиси соф украинча қолип ой ундов туркий сўзларни келтиради [Қаранг: БГ, 4-
сўзи асосида ҳосил қилинган, чунки халқ т., 101-б.]. Санжар ва санджак мазмун
оғзаки шеърияти ой дан урғули қофия ѐки жиҳатдан қардош сўзлар бўлиши мумкин.
анифора сифатида фойдаланади: Санжар – жангчи, баҳодир, паҳлавон. Соф
юкламалар ашуланинг ўртасида келган ўзбекча сўз. Шу ном билан аталувчи
матнни кенгайтиради ҳамда эмоционал рақсга келсак, таъкидлаш жоизки, фақат
тўхтам – ғам-алам, ҳайрат ва беҳад кучли аѐллар иштирокида ижро этиладиган
завқ-шавқ вазифасини бажаради; ра Санжаркада шарқ рақси унсурлари бор.
юкламаси – соф рақс мароми унсури Украинча рақсларнинг туркий
(тахминан, бундан ўн йилча илгари номлар билан аталиши маданиятшунослик
телевидение орқали берилган бир нуқтаи назаридан ҳам ноѐб ҳодиса. Бу ерда,
кўрсатувда белорусиялик талабалар шу бизнингча, туркий тилларга хос терминлар
лексемадан фойдаланиб рақсга тушишган украинча рақсларнинг ритмик мароми
эди). шаклланишига таъсир қилганми /
Ўзбекча версия қуйидагича: Ойра қилмаганини ўрганиш мақсадга мувофиқ.
лексемаси доира сўзига очиқдан-очиқ Хуллас,
ишора қилиб турибди. "Доира" луғатларда 1. Юқорида таҳлилга тортилган
шундай изоҳланади: 1. тўгарак чизиқ мисоллар лингвистик ресемантизация
чизмоқ; 2, кўчма доира шаклида айланмоқ, қонунига бўйсунади.
давра олиб юрмоқ ѐки учмоқ [Қарнг: Ўзбек 2. Украин тили туркизм-
тилининг изоҳли луғати, 1-т., 231-232- терминларини нафақат "график" нуқтаи
бетлар]. "Доира"га нисбат берилаѐтган назардан ўзлаштирди, шунингдек,
ойра "беэга" қолгани учун ўзбекча уларнинг маъносини ўзининг нутқ
тахминни олға суриш мақсадга мувофиқ маданияти эҳтиѐжларига мослаб қайта
кўринади. ишлаб ҳам чиқди.
САНЖАРIВКА (САНЖАРКА) – 3. Туркий тилларга хос унлилар
украин хореографиясида ашула ва уйғунлиги (сингармонизм) украин
рақснинг номи [Қаранг: БГ]. Украин тилининг фонетик тараққиѐтига ҳам
тилининг ўн бир томлик изоҳли луғатида, таъсир қилган кўринади.
санжарка ва санжарIвка "народна пIсня 4. Турли тиллар лексик таркибида
I танець" (халқ қўшиғи ва рақси) тарзида мавжуд туркизмларни этнолингвистик ва
талқин қилинган [СловнIк украIньскоI лингвокультурологик нуқтаи назардан
мови, 9-Т., 52-б.]. Иккала луғат ҳам, гарчи ўрганиш тиллар соҳибларининг олам
Украинада шу ном билан аталадиган манзараси ҳақидаги тасаввурларини
қишлоқ ва посѐлкалар (шаҳар типидаги бойитиш баробарида турли даврларда
қишлоқлар) мавжуд бўлса-да, санжар уларнинг ҳаѐтида кечган сиѐсий, тарихий,
сўзини қайд этмайди. Масалан, "Харьков – иқтисодий, маданий, ҳарбий ва б.
Полтава" автойўлида, Санжары жараѐнларни тўғри ва холис талқин қилиш
Полтавадан нарида, Киев томонда НовI учун ишончли асос вазифасини бажаради.
санжари қишлоқлари жойлашган. Халқ
Адабиѐтлар
1. Гринченко Б.Д. Словарь украIнськоI мови. в 4 томах. – К.:Киевская Старина. 1907.
38