Page 70 - 2-son-2018-yil
P. 70
Хорижий филология №2, 2018 йил
یادخ تساجنامح تسکاپ لد اجره رادم کاب روخم ٌصغ وشم گنتلد
قحلا مظعا شرع تسا لد هکاریز تسا مهب اجنا میاد هب شین هب شون هک
(Мазмуни: Каъбаю дайрда ҳақ қачон (Мазмуни: Азизим, бу дунё дарду
зуҳур этган, уларнинг бари чўпу тошдир. ғамга тўладир, шодлик бу қоронғу хона
Қаерда кўнгли пок инсон бўлса - худо ўша (дунё)да камдир. Сиқилма, ғам чекма,
ердадир, зеро кўнгил буюк ҳақнинг парво қилма, чунки асал билан заҳар доим
аршидир). Дарҳақиқат, “Зоту сифот, аршу биргадир).
курси, лавҳу қалам- ҳаммаси Инсондадир. Шарқ мумтоз шеъриятининг бош
Шунинг учун Худо излаб ҳар қаёқларга вазифаси инсонлар кўнглига эстетик завқ
боришнинг ҳожати йўқ, жумладан, уйғотиш билан бирга уларни тарбиялаш
Маккатуллоҳга боришнинг ҳам. Чунки ҳар ҳамдир. Ҳар бир инсондан, ҳар бир
бир инсон Худони ўзидан изласин. Унинг ижодкордан аввало маънавиятли-
12
қудрати ва шавкатини ўзида кўрсин” . маърифатли, ахлоқли бўлиш талаб
В.Маҳмуднинг фалсафий - ижтимоий этилгани боис ижодкорлар ҳам маънавий
мавзудаги рубоийларида Умар Хайёмнинг юксакликка эришишга ўзларини бурчли
бетакрор рубоийларига ҳамоҳанг байтлар деб билганлар ва бу ҳол, албатта, уларнинг
учрайди. Шунингдек, бу масалада Инсон ижодида бадиий аксини топган.
ва унинг моҳиятига муносабати Мавлоно Шунингдек, В.Маҳмуд ҳам шахс сифатида
Румий қарашларига жуда яқин дейиш ўз-ўзини маънан тарбиялашга ва шу
мумкин. Хайёмнинг: орқали инсонларни баркамолликка тарғиб
Бегона ҳам вафо қилса, жигар менга, этишга интилган. Шу ўринда айтиб ўтиш
Қариндошим жафо қилса, дигар лозимки, бу мезонлар шоир яшаган
менга - байтлари ҳамда Жалолиддин атеистик жамиятнинг ўз даври кишиларига
Румийнинг толерантлик ғоялари қўйган талабларидан анча юқори бўлиб,
В.Маҳмудга илҳом берган дейиш мумкин: имон-эътиқод сингари диний-фалсафий
تسیج مسنج هک متلم هک وت یسرپ асосдаги, кенг маънодаги талаблар эди:
تسیک اب نم تبسن ماوقا نیا زا و راتخم مدوبن ندمان و ندمآ رد
تسا یمدآ وا هکنآ اب مسنج مه نم راک رخآ دوب ناهج زا مه نتفر
تسین نم زا یمدآ ترادن هک سسکنآ منکن یفاو دهج هکنآ زا نم سرت
(Мазмуни: Мендан миллатинг нима, شرس مدرگن تلاامک ئساک ز و
жинсинг ким деб сўрасанг, шу жиҳатдан (Мазмуни: Келишу келмасликда
олганда мен ким томонида бўлишим ихтиёрим йўқ эди, охир дунёдан кетишга
керак? Кимда одамийлик бўлса, ўша ҳам мажбурман. Лекин камолот косасидан
жинсданман, кимдаки одамийлик хушнуд бўлмай туриб бу дунёдан
бўлмаса—у менинг жинсимдан (одам кетишдан қўрқаман).
жинсидан) эмас). Рубоийнинг дастлабки икки мисраси
Шоир рубоийларида у яшаган давр, Умар Хайёмнинг
ижтимоий-сиёсий тузум, мафкура умуман Аз омадани баҳору аз рафтанидай,
бошқа бўлса ҳам дунёқараши, Авроқи китоби мо ҳамегардад тай –
мушоҳадаларида анъанавий шеъриятдаги байтига ҳамоҳанг бўлса, кейинги
мазмун-маъно сингдирилган.Унинг икки мисра эса улуғ ўзбек шоири Алишер
салафлардан ҳар бирига хос дунёқараш Навоийнинг машҳур: ”Камол эт касбким
асосида уларга издошлик қилиши олам уйидин”, деб бошланувчи қитьасини
кузатилади. Мисол тариқасида унинг ёдга солади. Алишер Навоий камолотга
Хайём изидан бориб, хайёмона етмай, маънавий - ахлоқий томондан
мулоҳазалар билдиргани диққатни комилликка эришмай дунёдан ўтишни
тортади: ҳаммомдан покланмасдан чиқишга қиёс
تسا مغ و درد زا رپ ناهج نیا نم ناج یا этган бўлса, В.Маҳмуд бундай аҳволда
تسا مک کیرات بارخ نیا رد یداش дунёдан ўтишдан қўрқувга тушади.
Вадуд Маҳмуд ижодини ўрганар
12 Комилов Н. Тасаввуф. Биринчи китоб. – эканмиз, собиқ шўро даврида -миллий
Тошкент: Ёзувчи, 1996. 41-б.
69
