Page 65 - 2-сон 2019 йил

Хорижий филология №2, 2019 йил

ПАРЕМИЯЛАРНИНГ ТУРЛИ ТИЗИМДАГИ ТИЛЛАРДА УМУМИЙ
ХУСУСИЯТЛАРИ

Баѐнханова Ирода Фурқатовна,
СамДЧТИ ўқитувчиси

Таянч атамалар: Мақол, паремиология, паремиялар, фраземалар ва паремалар,
корейс, рус ва ўзбек тилларининг паремиологияси, истиора, ташбеҳ, метафора, таққослаш
(антитеза), параллелизм, анафора, қофиялаш, эвфоник воситалар (аллитерация, ассонанс),

киноя, ҳикматли иборалар,한국어속담,관용적표현, 중의적표현, 직접접표현, 동음어,
다의어, 단의어.

Тил кишилар ўртасидаги алоқанинг фанининг ўрганиш объектидир. Чунки, бу
энг муҳим воситаси, фикрни бошқаларга ҳикматли ибораларнинг кўпчилиги кўпроқ
етказувчи қуролдир. Тил миллий шеърий формага ўхшайди ва уларда
маданиятнинг ойнаси, уни сақловчи хазина ўхшатиш (истиора, ташбеҳ, метафора),
ҳамдир. Ҳар бир халқ яшаѐтган жойининг таққослаш (антитеза), параллелизм,
табиати, у халқнинг иқтисодий тузуми, анафора, қофиялаш, эвфоник воситалар
оғзаки ижодиѐти, бадиий адабиѐти, (аллитерация, ассонанс), киноя, пичинг,
санъати, фани, урф-одатини ўзида акс кесатиқ каби бадиий тасвир воситалари
эттириб, тўплаб, авлоддан-авлодга етказиб қўлланган бўлади.
бериш тилнинг миллий-маданий 2-Паремиялар сўзлардан тузилиб,
семантикасидир. Миллий-маданий маълум бир фикрни ифодаловчи гаплардан
семантика тилнинг ҳамма қатламларида: иборат бўлганлиги учун тилшуносликнинг
лексикасида ҳам, грамматикасида ҳам, ҳам ўрганиш объектидир, чунки улар
ҳатто фонетикасида ҳам мавжуд. Аммо сўзлардан ҳосил бўлишига кўра оддий
миллий-маданий семантика тилнинг гапларга ўхшаса ҳам, мазмуни, тузилиши,
ҳаракатдаги бирликларида жуда ҳам аниқ оҳанги (интонацияси) ва бошқа грамматик
намоѐн бўлади. Бундай тил бирликлари – хусусиятлари жиҳатидан ўзига
сўзлар, фраземалар ва паремалар. Ҳар бир хосликларга эга. Иккинчи режага асосан
тил ўзининг сўзларига, фразеологиясига, паремаларнинг ўзбек, рус ва корейс
ҳамда паремиологиясига эга. Хусусан, тилларидаги ўхшаш ва умумий
корейс, рус ва ўзбек тилларининг жиҳатларини кўриб чиқамиз.
паремиологияси соҳаси ҳақида фикр Халқ – тарих ва маданиятни,
юритар эканмиз, аввало ―Паремия нима?‖ моддий ва маънавий бойликларни
деган саволга жавоб топишимиз керак. яратувчи буюк куч. Ҳар бир халқ асрлар
Паремиология сўзи грекча давомида катта ҳаѐтий тажриба тўплайди.
―paronimia‖ (ҳикмат) ―logos‖ (фан) Шу тажрибани воситалар билан келажак
сўзларидан олинган бўлиб, маълум бир авлодларга мерос қилиб қолдиради.
тилдаги мақол, матал, афоризм каби Паремиялар, яъни мақоллар, маталлар,
ҳикматли иборалар тизимини ўрганадиган афоризмлар ана шундай бебаҳо меросимиз
фандир. Паремиологияда қуйма фикрни ҳисобланади. Жаҳонда ҳикмат
ифодаловчи энг майда бирлик – парема дурдонлалари яратмаган, уларни асрлар
деб аталади. Паремиология тилдаги мақол, оша дилида, тилида сақлаб келмаѐтган
матал, афоризм каби ҳикматли ибораларни бирор халқ йўқ.
қуйидаги иккита режага асосан ўрганади: Ўзбек тилида ҳикматли ибораларни
1-Паремиялар авлоддан авлодга умуман мақол деб аташади. (Ўзбек халқ
фақат оғзаки ҳолдагина ўтиб келганлиги, мақоллари. – Т: 1981, 5-б.) Ҳар бир мақол
халқ оғзаки ижодининг маҳсули ва матн халқ ҳукми: улар бирор нарсани
бўлганлиги учун адабиѐтшунослик лўнда қилиб тасдиқлайди ѐки инкор

64