Page 69 - 2-сон 2019 йил

Хорижий филология №2, 2019 йил

антропологик парадигмада ривожланиши ҳисобга олган ҳолда миллий ҳуқуқий
билан изоҳлаш мумкин. Тилнинг инсон ривожлантириш борасида, турли соҳалар
билан ўзаро, чамбарчас боғлиқлигини бўйича чет тилидан она тилига таржима
ҳисобга олган ҳолда унинг онги, қилишда ишлатиладиган ўқув
дунѐқараши, руҳий ва амалий фаолиятини терминологик луғатларни яратиш лозим
ўрганишга йўналтирилган антропологик [6, Б. 20]. Бундай луғатларга юридик
тилшунослик назариясининг фразеологик маънога эга бўлган фразеологик бирликлар
тизимга татбиқ этиш зарурияти табиий ва ҳам киради.
муҳим воқеликдир[7, Б. 12-13]. Юридик мазмундаги иборалар
Э. Сепирнинг тадқиқотларида тил инсонларнинг ҳуқуқий муносабатларига
ва маданият мавзусига катта эътибор оид нозик масалаларни акс
қаратилган эди. ―Тил маданиятдан узилган эттиради.Бундан ташқари, мазкур мавзу
ҳолда яшамайди... Тил – халқ ҳозиргача батафсил ва мажмуавий
маданиятининг кўрсаткичи, чунки унинг равишда тадқиқ этилмаган.
луғат бойлигида ўзи хизмат қилаѐтган Инглиз тилидаги King‘s (Queen‘s)
халқнинг маданияти аниқ тасвирланган counsel (юрид.) – ―Қиролича адвокати‖ [2,
бўлади‖, деб ѐзади [5, Б. 194]. Б.56] ибораси Англиянинг монархик
М.И. Расулова қайд этганидек, тузилмаси ҳақида маълумот етказиб
―фразеологик бирликлар халқнинг бермоқда. Бу фразеологик бирликнинг
психологиясини акс эттиради ҳамда ўзбекча муқобили мавжуд эмас. Чунки,
халқнинг тарихини ва маданиятини чуқур мамлакатимизнинг ижтимоий-сиѐсий
ўрганиш учун хизмат қиладиган бошқаруви демократик тамойилларга
манбадир‖ [4, Б. 207]. таянади, монархияга эмас. Худди шундай,
Фразеологизм муайян халқнинг the longer liver (юрид.) ―тирик
аниқ ижтимоий-тарихий даврини акс қолганлардан сўнггиси‖ [2, Б. 63] ибораси
эттирувчи муҳим манбадир. Бунда ўзбек тили фразеологиясида ўз
экстралингвистик омиллар ҳам катта роль муқобилини ѐки аналогини топа олмайди,
ўйнайди [1, Б. 52]. чунки у миллий хусусиятга эга. Шу боис,
Фразеологик бирликлар ѐки, оддий уни бир тилдан иккинчи тилга ўгиришда
қилиб айтганимизда, иборалар таркибида фақатгина лексик таржимага асосланиб,
турли мазмунлар шаклланади. Мазкур мазмунини тингловчига етказиш мумкин.
мақоламизда юридик семантикага эга ѐхуд Баъзи юридик тушунчаларнинг
юридик мазмундаги иборалар таҳлилга семантикаси иккала тилда ҳам бир бирига
тортилди. Бундай иборалар жамият мувофиқ келади. Масалан, инглиз тилида
аъзоларининг ҳуқуқий билимини ва natural person [2, Б. 86] ибораси жисмоний
онгини, ҳуқуқшунослик фанининг мазмун- шахсга нисбатан қўлланилади. Юридик
моҳиятини ва маълум бир жамиятда шахс эса artificial person деб номланади [2,
амалда бўлган ҳуқуқий қонун-қоидаларни Б. 86]. Худди шундай юридик терминли
аниқлашга кўмаклашади. Биламизки, ҳар иборалар ўзбек тилида ҳам учрайди:
бир миллий тил тизимида ўзига хос жисмоний шахс ва юридик шахс.
ҳуқуқий терминлар ва ҳужжатлар мавжуд. Шуни алоҳида таъкидлаш жоизки,
Инглиз ва ўзбек тиллари мисолида қонуний муносабатларда барча тилларда
тайѐрланган мақоламиз, шубҳасиз, мерос ва меросхўр тушунчалари фаол
бўлажак ҳуқуқшунослар, судьялар, қонун қўлланилади. Улар инглиз ва ўзбек
ҳимоячилари ва иш юритувчиларни инглиз тилларида ҳам мавжуд. Масалан, жуда
тилини самарали ўрганишлари учун замин муҳим ва қизиқарли юридик маънога эга
яратади. И.Х. Содиқова таъкидлагандек, бўлган инглиз ибораси next to kin [2, Б. 82]
мустақил Ўзбекистонда юқори малакали ―васиятнома йўқлигида меросга эгалик
ҳуқуқшунос мутахассислар тайѐрлаб қиладиган энг яқин қариндош‖ маъносини
чиқариш, ҳамда республикамизда халқаро англатади. Бундай фразеологизм ўзбек
ва хорижий қонуншунослик амалиѐтини тилида мавжуд бўлмаса ҳам меросхўрлик

68