Page 87 - 3-son 2018 yil
P. 87

Хорижий филология  №3, 2018 йил


                            ГАП КОММУНИКАТИВ СТРУКТУРАСИНИ АНИҚЛАШ
                                            СТРУКТУРАСИ МЕЗОНЛАРИ

                                           Гафарова 3умрад Зохиржоновна,
                                        ТИҚХММИ Бухоро филиали ўқитувчиси

                   Калит сўзлар: эротематик, стилистик, коммуникатив-индивидуал, монорема.

                   Маълумки,       контекст      гапнинг        ясалган сўзлар мажмуи рематик ва рематик
            коммуникатив  структураси  учун  жуда               бўлмаган  феълларни  ажратиб  кўрсатиш
            муҳим  роль  уйнайди,  унинг  таъсирини             мумкинлигини  айтиб  ўтади.  Г.А.Золотова
            ўрганиш     махсус     текширишни      талаб        ҳам       феълларнинг         коммуникатив
            қилади.  Гап  коммуникатив  структурасини           маъноларини        аниқлашда       уларнинг
            аниқлашнинг  синтактик  мезони  қуйидаги            семантикасига таянади.
            актуализаторларни  ўз  ичига  олади:  сўз                  Гапнинг                коммуникатив
            тартиби,  артикль,  шунингдек,  айрим               перспективаси  амалий  таҳлилида  ифодага
            синтактик  конструкциялар.  Бу  ерда  тема-         қўйилиши мумкин бўлган савол (Ф. Данещ
            рематик  ифодалар  материаллари  асосида            фикрича       диагностик       рема-савол-h-
            синтактик  актуализаторларнинг  гапнинг             question)        қўлланиши          мумкин.
            коммуникатив  перспективасига  нисбатан             Саволларнинг  турларига  мос  равишда  П.
            роли  кўрсатиб  берилган.  Интонация  ва            Адамец     ифоданинг      турларини     улар
            биринчи навбатда акцентуализацияга фикр             мавжуд  бўлган  долзарб  хабарларнинг
            актуал        структурасининг          ташқи        характерига  қараб  фарқлашни  таклиф
            ифодаланиши  воситаси  сифатида  келиши             этади.    Бунда      у    умуминформатив,
            устида     Т.М.Николаева      концепциясига         умумверификатив  ва  қисман  верификатив
            асосланамиз.                                        гапларни  ажратиб  кўрсатади.  Юқорида
                   Стилистик  мезон  хақида  П.Адамец           тасвирланган      метод      (баъзан     уни
            яхши      фикр-мулоҳазалар        билдирган.        эротематик  метод  деб  ҳам  аташади)
            П.Адамецнинг        фикрича,       стилистик        оммага  маълум  бўлганлигига  қарамасдан
            актуализаторлар     -   бу    кучайтирилган         унинг  мунозарали  томонлари  ҳам  намоѐн
            ажратилган юкламалар, алмаштириладиган              бўлади. В. Дреселер эротематик методнинг
            сўзлар,    умумий     ва   алоҳида     инкор        ишончли  эмаслигини  кўрсатиб  ўтади,  у
            сўзлардир.  Бу  хилдаги  стилистик  усуллар         тест  ўтказишни  таклиф  қилади.  Таклиф
            муҳим  идентификациялашган  ролини  тил             қилинаѐтган  тестнинг  мазмуни  шундан
            материалининг      кейинги     таҳлилларида         иборатки,  тестнинг  жавобида  албатта
            кўрсатиб  ўтиш  мумкин.  Тема  ва  ремани           саволда  талаб  қилинаѐтган  ахборотни
            аниқлашнинг  стилистик  омили  айниқса              ифодалайдиган  қисм  бўлиши  лозим.  Бу
            экспрессив     ифодалар      учун    долзарб        редукцияга  учрамаган  кисм  ремани  ҳосил
            ҳисобланади.                                        қилади.    В.    Дресслернинг      мисолини
                   Бизнинг  фикримизча,  яна  бир               таққослайлик: Wen hat Hans gesehen? Maria
            муҳим  мезонни  айтиб  ўтиш  лозим,  бу             (hat  Hans  gesehen).  Maria  бу  ерда  рема,
            мезон  коммуникатив  синтаксисга  оид               чунки    бу    сўзни    жавобда     тушириб
            адабиѐтларда         етарлича        ташкил         қолдириш мумкин эмас.
            қилинмаган.  Бу  -  семантик  мезондир.                    Н.Д.Арутюнова  рус  тилида  ҳаѐтий
            Унинг зарурлигини таъкидлаб ўтиш керак,             (кундалик  қўлланадиган)  гапларни  таҳлил
            чунки гапнинг коммуникатив таркиби кўп              қилиб, таъкидлайдики, жавобда урғу дарак
            ҳолларда     унинг    ташқилий     қисмлари         гапдагидек маиший феълни предмет номи
            семантикаси  билан  аниқланади.  Масалан,           билан бирлаштирмайди, урғу фақат феълга
            феълнинг  семантикасига  қараб  унинг               тушади,     от    эса    урғусиз     бўлади.
            гапдаги  коммуникатив  ролини  аниқлаш              Н.Д.Арутюнованинг         бу      қоидасини
            мумкин.  В.А.Матвеенко  айнан  феълдан              қуйидаги  мисол  тасдиқлаши  мумкин:



                                                            86
   82   83   84   85   86   87   88   89   90   91   92