Page 89 - 3-son 2018 yil
P. 89

Хорижий филология  №3, 2018 йил


            учради. П.В.Чесноков сўзлар бирикмасини             мавжуд.  Бундай  гапларнинг  мавжудлиги
            гапга  айлантириш  учун  фақат  актуал              ҳақида  биринчи  марта  JI.B.  Шчерба
            бўлиниш  воситаларининг  ўзи  камлик                ўзининг  "Фонетика  французского  языка"
            қилишини таъкидлайди.                               асарида айтиб ўтган. Унинг таъкидлашича,
                   Шундай  қилиб,  тема  ва  реманинг           ҳамма  бир  бўлакли  гаплар  ("фразалар")
            гапда  бирикиши-бу  оддий  бўлмаган  ва             воқеликни  маълум  даражада  оддий  қайд
            ўзига      хос      жараѐн.      Ифоданинг          қилишни ифодалайди, баъзан эса мураккаб
            шаклланишида  турли  омиллар  фикрлаш               бўлиши ҳам мумкин. JI.B. Шчербанинг бир
            категорияси,  психологик  механизмлар  ва           бўлакли  гаплар  ҳақидаги  таълимотини
            "ҳаѐтий      мантиқий",      контекст      ва       немис     тили    бўйича    Л.З.Зиндер     ва
            коммуникатив  вазият,  мақсад,  тилнинг             Т.В.Строевалар          ривожлантирадилар,
            грамматик     ва    лексик    имкониятлари,         "Современный  немецкий  язык"  китобида
            нутқий     одат    иштирок      этади.   Гап        бир  бўлакли  гапларнинг  қисқача  таҳлили
            коммуникатив       таркибининг       таҳлили        берилади,  бир  бўлакли  ва  икки  бўлакли
            умуман        бу      кўпинча        турлича        гаплар  ўртасидаги  фарқлар  аниқланади.
            йўналтирилган  кучлар  мажмуини  ҳисобга            Муаллифлар  бир  бўлакли  гапларга  ҳукм
            олган  ҳолда  ўтказилиши  лозим,  ҳар  бир          (мулохаза)га     эга    бўлмаган      гаплар
            конкрет  ҳолатда  гап  зарур  натижага              (шунингдек,  бир  таркибли  гаплар)ни
            эришиш  учун  керак  бўлган  мезонни                киритадилар.  Бундай  гапларнинг  логик-
            танлаш  ҳақида  бўлиши  лозим.  Такрор              мазмуний  характеристикаси  билан  бир
            айтиш  лозимки,  энг  ишончлиси  контекст           қаторда  Л.Р.Зиндер  ва  Т.В.Строевалар
            мезони     ҳисобланади.    Айнан     у   кўп        уларнинг      интонацион       структураси-
            ҳолларда  аниқ  гапнинг  коммуникатив               паузанинг йўқлиги, иккинчи сўздаги кучли
            таркиби      ҳақидаги     масаланинг     ҳал        урғу, шунингдек, тескари сўз тартиби (рус
            этилишини  таъминлайди.  Айтиш  жоизки,             тилида)ни     ҳам     кўрсатиб     ўтадилар.
            контекст     мезон     абсолют      релевант        Муаллифлар  es  нинг  ролига  алохида
            ҳисобланмайди  ва  айнан  "кўп  ҳолларда"           эътибор      каратадилар,      еs    бундай
            "қўлланади", ҳар доим эмас.                         гапларнинг     бошида      қўлланиб,     бир
                   Тема     ва   ремага    (оддий    ѐки        бўлаклиликни         формал       ифодалаш
            комплекс)  бинар  бўлинишни  асос  килган           функциясини  бажариб  келади.  Шунинг
            ҳолда  шуни  эсда  сақлаш  керакки,  нутқда         учун  ҳам  бир  бўлакли  гапларнинг  бундай
            кўпинча  "моноремалар"  деб  аталадиган             турлари ҳикоя, эртаклар бошида учрайди.
            коммуникатив  бўлинмайдиган  ифодалар

                                                      Адабиѐтлар:
                  1.  Адамец П. Порядок слов в современном русском языке. - Прага, 1966.
                  2.  Адмони  В.Г.Двучленные  фразы  в  трактовке  Л.В.Щербы  и  проблема
            предикативности.-Филологические науки, 1960,№1, с.35.
                  3.  Арутюнова    Н.Д.  Понятие  пресуппозиции  в  лингвистике.  –  Изв.АН.СССР  серия
            лет.и яз.1973,т.32, №1, с.84-89.
                  4.  Золотова  Г.А.  Роль  ремы  в  организации  и  типологии  текста.  -  В  кн.:  Синтаксис
            текста, М., 1979, с. 113.
                  5.  Крылова  О.А.  Понятие  многоярусности  актуального  членения  и  некоторые
            синтаксические категории. - Филологические науки, 1970, №5. с.87.
                  6.  Матвеенко В. А. Рема предложения-проводное от его семантики. - В кн.:Проблемы
            синтаксической, семантики. Материалы научной
                  конференция. 1976, с.152-154.
                  7.  Откупщикова М.И. Синтаксис связни текст. - Л.,1982, с.83.
                  8.  Dressier  W.Funktionelle  Satzperspektive  und  Satztheorie-  In:  Papers  in  functiona
            sentence perspective. Prague, 1974, p.98.




                                                            88
   84   85   86   87   88   89   90   91   92   93   94