Page 65 - 4-2016
P. 65
Хорижий филология. №4, 2016 йил
фойдаланиш инсоннинг табиатига ва содир бўлишида бош механизмлар
характерига боғлиқ. хисобланади‖[10, 4] дея таъриф беради.
Ҳажвни ўзининг алоҳида ажратиб Стефан Бутлер Ликок учун эса, ҳажвнинг
бўлмайдиган бир қанча аҳамиятли энг яхши таърифи қуйидагича: Ҳажв
жиҳатлари бор, лекин аслида унинг ҳаѐтнинг ва бадиий тасирчанликнинг
кўзланган таъсирга эришиш учун номувофиқликларини турли кўринишлари
биргаликда вазифаси мавжуд: сифатида изоҳланади. Ҳажв ҳиссиѐт эмас,
-алоқа аммо ҳаѐт фалсафаси. У инсониятнинг энг
-когнитив ривожланиш муҳим жиҳатларидан бири бўлиб, бирор
-кулгининг кўрсаткичи, мароқ ѐки тилнинг ажралмас компонентидир.
хурсандчилик Юморнинг инсонга тасирида ўзи ва
- стрес ва безовталикдан фориғ бўлиш борлиқ ҳақидаги яширин мулоқотга эга
- ўзини англашга ѐрдам бериш[9, 17-18] зарбали тўлқин ўтиб кетади ҳамда зарбали
Ҳажвнинг ижтимоий соҳасини тўлқин материали ахборотга айланади.
хисобга олиб айтадиган бўлсак, эҳтимол Реаллик нореаллик тарзида берилиши
унинг энг кўп эътироф этиладиган жиҳати мумкин. Аксарият ҳолларда бу ҳам комик
бу кулги яратишдир. У баъзи ҳолатларни ҳолатни келтириб чиқаради.
ѐритишда, ҳамдардлик билдиришда ѐки Юмор – бу ўйин ва ундаги ғалаба –
хурсандчилик орқали яхши кайфият бахш кулгу[11, 76]. М. Войнаровский юморни
этишда фойдаланилади. Бунга боғлаган тезда тушунишга айланадиган тасодиф
ҳолда Рос ҳажвни қуйидагича изоҳлайди сифатида белгилайди. Инсон кейин нима
―бирор шахсни кулдириш ѐки табассум дейилишини олдиндан билмайди ва кичик
ҳадя этиш жараѐни‖[8, 1]. Бундай оддий тўхталиш (пауза), тушунишда кечикиш
изоҳни таҳлил қилиб Палмер жудаям содир бўлади. Бекорга латифалар
нотўғри талқинни таъкидлайди. Унинг кутилмаган ва оддий топишмоқлар каби
фикрича ҳажв ―ҳамма нарсада мутлақ ѐки тузилмаган: кутилмаган ҳолатдан тезда
имкон даражасида кулги мавжуд ва бу чиқа олиш керак, кейин эса гапираѐтган
кулгили ҳодисалар томонидан бўладиган одам нима демоқчи бўлганлигини топиш
жараѐндир‖[9, 3]. Ҳамма учун ҳар қандай керак.
воқеа ҳам кулгили бўлавермайди. Ҳажвни Кестлернинг фикрича, ҳажвия
бундай англаш ва белгилаш кўпгина парадоксдан (бўлмағур нарсалардан)
факторга, жумладан, маданият, жинс ва иборат, чунки кулги турли мураккаб
ѐшга боғлиқ. Ҳажв кулгидан фарқ қилади. ителлектуал ва эмоционал стимулнинг
Бу икки терминлар ўзаро ўзгарувчан эмас жуда кўплаб турларига бўлган универсал
ва улар бир хил тушунчани англатмайди. психологик тасирдир [12, 113-115]. Бу
Ҳажв кулгининг бош сабабчиси бўлса ҳам, билан у ҳажвия бу ягона концепция ѐки
кулги ҳажвга мутлақ боғлиқ эмас ва баъзи назария билан қамраб олиниши мумкин
ҳолатларда сиқилиш ѐки қўрқув белгиси эмас, деган фикрни илгари сурмоқчидир.
каби хурсандчилик ифодаси ўрнига руҳий Кам сонли изланувчилар ҳажвни
кескинликдан озод бўлиши мумкин. Ҳар англатадиган таърифни беришга ва ўзлари
бир ҳажвий ҳолатлар ҳам кишини танлаган мисоллар асосида унинг
кулдиравермайди. Юқорида асосларини белгилашга уринишади. Бу
таъкидланганидек, кулги инсонларни изланувчилар ўз терминларининг
муайян қатлами бир қисмидаги контекстга таърифларини беришади ѐки турли
боғлиқ. ѐндашувлар ва маъноларни қабул қилади
Артур Дудден ҳажвни ―маданий ва ўзларининг мисолларини танлаш орқали
кўринишдаги индивидуал когнитив ҳодиса ҳажв критериясини мукаммаллаштиради.
бўлиб, маданий жиҳатларга боғлиқ бўлади, Таърифларни таққослаш бу соҳада зиддият
чунки ижтимоий факторлар ҳажвнинг
64
