Page 73 - 4-2016
P. 73
Хорижий филология. №4, 2016 йил
xанжа – riyokor, munofiq, ikkiyuzlamachi Ot + fe‘l = boshqa fe‘l (argonavt
kabi so‘zlar paydo bo‘ldi [7]. (molyuska) + argolashtirmoq = yangi fe‘l);
G.Paulning nuqtai nazariga ko‘ra 2. V1 + V2 -> V3 (s’enivrer +
kontominatsiya – ―bu fikr ifodasining ikkita boissonner -> s’emboissonner);
sinonimik yoki bir-biriga o‘xshash shakllari Fe‘l + fe‘l = yangi fe‘l (mast
ongda yonma-yon paydo bo‘ladigan hodisa‖ bo‘lmoq + ichimlik ichmoq = yangi fe‘l);
bo‘lib, ularning birortasi mustaqil ravishda 3. V1 + N -> V2 (emberlificoter +
amalga oshirilmaydi, buning o‘rniga bir perle -> emperlificoter);
shaklning elementlari ikkinchi shakl Fe‘l + ot = yangi fe‘l (adashtirmoq +
elementlari bilan qorishib ketgan yangi forma dur = yangi fe‘l);
yuzaga keladi [4]. 4. Adj + V1 -> V2 (lent + lanterner -
Ko‘pgina olimlarning > lantiponner) [4];
ta‘kidlashlaricha, teleskopiya, o‘ylab, ataylab Sifat + fe‘l = yangi fe‘l (sekin +
amalga oshiriladi. Oldindan o‘ylab o‘xshash bekor yurmoq, yulduz sanamoq, it sug‘ormoq
ikki so‘z yoki ibora qismlarining chatishuvi = quruq mahmadanachilik qilmoq, safsata
natijasida yangi so‘z yoki iboraning paydo sotmoq, quruq gap bilan vaqt o‘tqazmoq,
qilinishi teleskopiyaning analogiyadan ajratib valdiramoq) [6];
turuvchi eng asosiy omillardan biri 5. Adj + N -> V (begueule +
hisoblanadi. K.Sunden va boshqa gueulard -> begueularder);
tilshunoslarning fikriga ko‘ra, teleskopik Sifat + ot + yangi fe‘l (hazil
so‘zlar faqat ataylab hosil qilinadi, bu ko‘tarmaydigan odam, nozikoyim, jizzaki;
jo‘rttagarlik ularni analogiya or qali riyokor, munofiq, ikkiyuzlamachi; yuvvosh,
paydo bo‘ladigan so‘zlardan ajratib turadi. muloyim, mo‘min + baqiroq, shavaqi,
Ye.M.Chaadayevskaya bu nuqtai shang‘i, ochko‘z + yangi fe‘l;
nazarni rad etish tarafdoridir. Uning 6. V1 + N + V2 -> V3 (tourner +
hisoblashicha, teleskopiya usuli so‘zlarni tourlourou + moutonner -> tourloutonner);
ataylab yasash jarayonining natijasi emas. Fe‘l + ot + fe‘l = yangi fe‘l
Kontaminatsiya o‘z-o‘zidan namoyon bo‘ladi (aylantirmoq + soldatcha = yangi fe‘l);
deya ta‘kidlovchi Yu.Yu.Desheriyevadan 7. Npr. + Adj -> V (Ingres + gris ->
farqli o‘laroq, u bu borada o‘ta qat‘iy fikrda Ingriser);
emas. ―Agar bu so‘zlarni ataylab hosil Atoqli ot + sifat = yangi fe‘l (Ingre
qilingan deb aytish mumkin bo‘lsa, deya [3] + kul rang = yangi fe‘l);
izohlaydi Ye.M.Chaadayevskaya, - faqat bu 8. N + N -> (coq-à l’âne + âme ->
shu ma‘nodaki, har bir teleskopik so‘zni coq-à-l’âmer).
yasovchi kishi tilda mavjud bo‘lgan so‘z Ot + ot = yangi fe‘l (be‘mani gap,
yasashning ob‘yektiv qonuniyatlarini ongli safsata, bo‘lmag‘ur gap, behuda gap + qalb,
ravishda qo‘llaydi‖ [1]. ko‘ngil, yurak = yangi fe‘l).
So‘z yasovchilik funksiyasi Bu turlarning har biri teleskopik
teleskopiyaning eng muhim fe‘lning tuzilishini ifoda qiladi, hosil qilingan
harakatlantiruvchi omillaridan biri hisoblanib, yangi fe‘lning tarkibiga xuddi qoshma
bu omil uni so‘zlarni hosil qilish tizimida so‘slarda bo‘lgani kabi turli so‘z turkumlari
alohida usul sifatida qaralishini ta‘minlaydi. kiradi. Ammo murakkab so‘zlardan farqli
S.V.Raylyan teleskopiya yordamida o‘laroq, kontominatsiya (o‘xshash ikki so‘z
so‘z yasashning 8 ta strukturaviy tipini va 9 ta yoki ibora qismlarining chatishuvi natijasida
modelini alohida ajratib ko‘rsatadi[5]. Eng yangi so‘z yoki iboraning paydo bo‘lishi)
avvalo teleskopik qurilishning tiplarini ko‘rib yo‘li bilan yasalgan fe‘llar oddiy qo‘shish
chiqamiz. Bular quyidagilardan iborat: natijasi emas. Bu fe‘llarda har bir component
1. N + V1 -> V2 (argonaute + alohida mustaqil so‘z sifatida idrok qilinishi
argotiser -> argonautiser); mumkin va har bir component strukturaviy va
72
