Page 12 - 4-2017

Хорижий филология. №4, 2017 йил

асосий эътибор шаклга (қаторлар ҳажми ва қанчалик нолишли эшитилмасин, аммо биз
рифма, синтактик-семантик тузилишига) ушбу ―ҳимоя қўрғони‖ни тўпга тутишга
ҳамда образларга қаратилади. Ушбу мажбурмиз. Замбаракнинг ўқи зоя
формал кўрсаткичларнинг сақланиши кетмаслиги учун, мўлжални аниқ олишдан
лимериклар таржимасининг асосий ташқари, танланган аслаҳа ҳам
шартига айланган. Шакл илк ўринга мўлжалдаги объектга мос келиши керак.
чиққанида эса объектив маънонинг Бизнинг мўлжалимиз эса ўта мураккаб
йўқолиши ѐки ўзгариб кетишига аҳамият объектга йўналтирилган: лисоний
берилмайди. Мисол тариқасида ирланд бирликларнинг қўлланишидаги
шоири Эдвард Лининг қуйидаги мураккабликлар уларнинг турли маънолар
сатрларини келтирмоқчиман: ифодалашида, турли бирикмалар ҳосил
There was Old man of Jamaica, қилишида ҳамда коннотатив буѐққа эга
Who suddenly married a Quaker; бўлишида намоѐн бўлади. Бу хусусиятлар
But cried out, ―Alack! ҳар бир сўз ѐки ибора маъносининг
I have married a black!‖ марказий қисмидан ўрин олиши билан
Which distressed that Old Man of биргаликда, мазмун ифодасида етакчилик
Jamaica. қилиши мумкин. Жумладан, ―илон‖ сўзи
(―Ямайкалик бир чол яшар эди ва у барча тиллар заҳирасида мавжуд бўлса
тасодифан фирибгар хотинга уйланди. керак, лекин турли лисоний маданиятларда
Лекин у ―Эҳ, қоравойга эрга тегибман‖, унинг идроки бир хилда кечмайди:
деб оҳ солди. Бу ямайкалик чолнинг инглизлар тасаввурида илон секин ҳаракат
асабига тегди‖). қиладиган жонивор, Францияда илон -
Энди ушбу матннинг русча нозиклик, хипчалик рамзи, Германияда у –
таржимасини ўқийлик [Холина 2011:71]: шилимшиқ мавжудот, ўзбеклар наздида
Жил один старичок из Нигера… илон – маккор, заҳарли. Айни шу хусусият
Ему в жены попалось мегера гап, матн каби бирликларда ҳам мавжуд:
Целый день она ныла: гап маъносининг мураккаблиги унинг
―Ты черный, чем чернила‖, занжирсимон боғлиқликлар ўрамида
Изводя старика из Нигера. бўлишида кўринса, матн эса тагмаънолар
Объектив маънонинг нақадар қатламлари жипслашувидан иборатдир.
силжишларга учраганини кўринг. Рус Тўғри, баъзан тилшунослар тавсиф ва
таржимони Г.Кружков аслиятдаги Quaker таснифнинг кўргазмали бўлиши мақсадини
―квакерта‖ сўзини алмаштиришининг кўзлаѐтиб, ўрганилаѐтган ҳодисаларни
сабаби бу сўз инглиз тилидаги quaker каби соддалаштириш йўлидан борадилар ва
бир неча маънога эга ва рус ўқувчиси моҳиятни оддий баѐн қилиш ҳаракатини
―ўрдак мисол қақиллайдиган‖ ѐки кўрадилар. Аммо таржимонлар кундалик
―фирибгар‖дан кўра ―мегера‖, яъни ―заҳар фаолиятларида бу йўлдан бориш хавфли,
хотин, қумрон‖ни тезроқ, осонроқ қабул улар таржимага тортилаѐтган бирликларни
қилади. Оқибатда, ―мегера‖га қофиядош катта миқѐсдаги боғлиқлар тўқимасидан
бўлсин учун ―Ямайка‖ топоними ўрнига ажратиб олиб, қандайдир бир
―Нигера‖ қўлланмоқда. Бу объектив маъно идеаллаштирилган ҳолатда талқин қила
йўқолса-да (йўқоладимикан?!), лекин олмайдилар. Маъно тузилиши ва
функционал эквивалентлик ҳосил муносабатларининг бу қадар мураққаблиги
бўлишининг ѐрқин мисолидир. оқибатида таржиманинг қандайдир
Семантикага оид муаммолар когнитив стандартларини топиш
таржимонларнинг доимий ―бош оғриғи‖ қийинлашади. Тўғри, айрим ҳолатларда,
бўлиб келганлиги аниқ. ―Семантика жумладан, фразеологизмларнинг
тилшунослар ѐриб ўтишга қийналишаѐтган тиллараро муқобиллигида, стандарт
охирги ҳимоя қўрғонидир, зотан ҳаракатларни бажариш мумкиндир, бироқ
маънонинг структураси ўта қайсар‖ [Nida тамоман муқобил фразеологизмларни
1974:405]. Ю.Найданинг бу иқрори топиш ҳам осон эмас. Бинобарин, инглиз

11