Page 86 - 4-2017

Хорижий филология. №4, 2017 йил

1. Бўстонсарой кўчасига борадиган мулоқотнинг ҳамкорлик тамойилига
йўлни кўрсатинг. асосланган.
2. Эшикни ѐпинг. 3-қадам: релевант жавоб
3. Менга қарзга пул бериб туринг. қуйидагилардан бири бўлиши керак:
Конвенционал билвосита нутқий таклифни қабул қилиш, таклифни рад
актларга тескари равишда ноконвенционал этиш, бошқа таклиф билдириш, таклифни
нутқий актлар мавжуд бўлиб, уларнинг муҳокама қилиш ва ҳоказо (нутқий актлар
интенциясини тил соҳиблари томонидан назарияси).
матндан айри ҳолда тушуниб бўлмайди 4-қадам: Аммо Б ифодалаган нутқий
[Haverkate 1994: 96]. тузилманинг луғавий мазмуни бу
Ноконвенционал билвосита нутқий турларнинг ҳеч қайси бирига тўғри
актнинг икки иллокутив акти ўртасида келмайди ва шунинг учун релевант жавоб
тизимли муносабат мавжуд бўлмайди. ҳисобланмайди (1 ва 3 қадамга асосланган
Улар шарт ѐки конвенция табиатига эга ҳукм).
эмас. Сўзловчи ва тингловчининг бир- 5-қадам: Шундай қилиб, балки
бирини тушуниши матн мазмуни ва талаффуз қилинган нутқий тузилмада ўзга
уларнинг умумий фон билимларига бир мақсад назарда тутилган. Унинг
боғлиқ. Билвосита нутқий актларда жавобининг релевантлигига ишонадиган
билвоситалик аспектини тушунтиришда бўлсак, унинг бирламчи иллокуцияси
нутқий мулоқот ҳамкорлигининг (Грайс шаклий иллокуциясидан фарқ қилади (2-
томонидан тавсифланган қисми) умумий ва 4-қадамга асосланган ҳукм). Бу қадам
тамойиллари, сўзловчи ва тингловчининг ҳал қилувчи характерга эга. Агар
умумий фон билимлари ҳамда тингловчи бирламчи иллокутив мақсад
тингловчининг тўғри хулоса чиқара олиш шаклий иллокутив мақсаддан фарқ
қобилияти зарурдир. Нутқий тузилманинг қилиши асосида шаклланадиган хулосалар
бирламчи иллокуцияси ҳақида тўғри ҳукм стратегиясига амал қилмаса, у билвосита
чиқариш учун қўйиладиган қадамлар иллокутив актларни тушуниш қобилиятига
кетма-кетлигини ихчам кўринишда тақдим эга бўлмайди.
этиш мумкин. ―El Crimen de la Ñ‖ 6-қадам: Биламанки, имтиҳонга
ҳикоясидан келтирилган Раул ва тайѐрланиш одатда анча вақтни талаб
Франсеска ўртасида кечган суҳбат қилади ва кинога тушиш ҳам анча-бунча
мисолида Ж.Серль (Серль 1986: 199) вақтни талаб этади. (далиллаштирувчи фон
таклиф этган билвосита нутқий актларнинг ахборот).
интенциясини тўғри талқин этилишини 7-қадам: Шундай қилиб, кўриниб
босқичма-босқич таҳлил қилиб чиқсак: турибдики, у бир пайтнинг ўзида ҳам
-Mira... es que esta tarde no tengo que кинога бориш ҳам имтиҳонга тайѐрланиш
trabajar y... en fin... quería saber si te gustaría имкониятига эга эмас (6-қадамга
venir al cine conmigo. асосланган ҳукм)
- Mañana tengo el examen. Le prometí a 8-қадам: Маълум бир таклифнинг
mi madre que sacaría las mejores notas. қабул қилинишини тайѐрловчи шароитлар
[Nieves 2006: 73] пропозиционал мазмунда акс этган
1-қадам: Мен А га айни бир таклифни ҳаракатни адресат бажара олиш
билдирдим ва у бунга жавобан унинг имкониятига эга эканлигидан хабардор
имтиҳонга тайѐргарлик кўриши кераклиги бўлишни тақозо этади.
тўғрисидаги жавобини билдирди (ушбу 9-қадам: Демак, мен шуни
суҳбатга оид диалоглар). биламанки, у балким менинг таклифимни
2-қадам: Тахмин қиламанки, ушбу қабул қила олмаслиги тўғрисида ахборот
суҳбат доирасида А ўзаро фаолият берган бўлиши мумкин (1-,7- ва 8-
релевантлиги қоидаларига амал қилган, қадамдан келиб чиққан ҳолда қабул
шундай экан, унинг нутқий тузилмаси қилинган хулоса).

85