Page 70 - 4-сон 2018 йил

Хорижий филология №4, 2018 йил

Ё қўнғироқлар жарангини тасвирлари бадиий қатламга
олиб борурмиз. сингдирилади, драматик функция-
(―Қурувчилар‖) вазифалар юкланади, аллегоризмни
Қадимги юнон шоирларидан кучайтиради (қушлар тириклик тимсолига,
аллегорик-образ ―кема-давлат‖ тушун- самарали санъат рамзига айланади);
часини ўзлаштириб, Лонгфелло ўта қизиқарли поэтик метаморфозалар пайдо
ҳаяжонлантирувчи ―Кема қурилиши‖ бўлади – Оловнафас Эна маьбудларга
шеърини яратади ва унда халқнинг давлат қарши курашчи-титан Энкелад қиѐфасида
қурилиши йўлидаги тинимсиз ва олижаноб намоѐн бўлади, у гўѐ вулқон тагига
меҳнатини шарафлайди: кўмилган, аммо ҳамон тиранлар учун
Кимники ишқ бошқарса, хавфли (―Энкелад‖).
Ул ҳар жойда мудом ғолиб. Лонгфелло шеъриятида фош этувчи
Бундай афоризмлар тилга тушиб, мотивлар ҳам хос. ―Ловелз-Понд олдидаги
оммалашиб кетган; ―Кема қурилиши‖ жанг‖, ―Овчи-ҳинду‖, ―Ҳинду Юз
асарининг Фуқаролар уруши йилларида Ёмғирининг қасди‖ каби шеърлар
шимолликлар ўртасида ниҳоятда машҳур муаллифи – ҳўрланган ва эзилган ҳинду
бўлганлиги бежиз эмас. халқининг ишончли дўсти, унинг маиший
Бироқ Лонгфелло шеърларида ва аҳлоқий ҳаѐти тарихчиси, оқларга
романтикларга хос манзилсиз олға нисбатан бўлган ғазаб ва нафрат
интилишлар («Excelsior!»), бахт ваъда тасвирчиси. Лонфеллонинг қулликдаги
қилинган таскинлар («Эндимион») ҳамда жисмоний ва руҳий изтироб чекаѐтган
ушалмаган орзуларга бағишланган негрларга муносабати ҳам қизиққон.
романтик хасратлар («Кўприк», «Данте», ―Тутқунлик қўшиқлари‖ туркум шеърлари
«Танаффус», «Оқшом қўнғироғи») кўп моҳиятан инқилобий курашдан йироқ,
учрайди. Лонгфеллони ҳақли равишда уй аммо бунга қарамай улардаги тасвирлар
ўчоғининг шоири деб таъкидлашади. У шундайин кучга эга бўладики, ҳатто
болалар билан суҳбат жараѐнини маҳорат буржуа журналлари бу китобга тақриз
ила тасвирлайди («Болалар вақти», «Очиқ эълон қилишдан чўчийди, асар номида
деразалар», «Қасрлар бунѐдкори»), лекин ―қуллик‖ маъноси зоҳир бўлгани сабабли.
бундай шеърларнинг барчасига улкан хаѐт, Туркум саккизта шеърдан иборат бўлиб,
йўқотишлар алами ва қаршилик шиддати биринчиси Уильям Чаннингга –
ѐпирилиб киради: аболиционистик ғояларнинг оташин
Қўл кўтарайми? Асло! тарғиботчисига қарата шоир машҳур
Қурбонларнинг меҳнати бекормас! чақириқлардан воз кечмасликка ундайди:
(―Печдаги шамол‖) ―Буцнда зандир, тамға ва қамчи Инсон
Табиатни асабий идрок этиш рутбасини ҳақоратлайди!‖.
аксарият америкалик шоирларга хос Ҳар бир шеър аниқ сюжетга эга
кайфият: Лонгфелло ҳам бундан истисно бўлиб, АҚШ негрлари хаѐтини реалистик
эмас. Безакли баѐнчиликдан ва танилган акс эттиради. Негр эркаги ишдан ва
метафоралардан бошлаб (―ѐвуз шамол офтобдан ҳориб пайкалда ―ўроғини
қутурган онда‖, ―тонги нурларнинг ачомлаганча‖ ухлаганида унинг тушларига
қирмизи ѐруғида‖, ―булутларнинг кумуш она Африкаси, болалари киради, унинг ўзи
чордараси‖, ―сукунат коплаган ўрмонлар‖ мағрур отда сайр қилади. озодлиқ ҳақидаги
ва ҳ.), йиллар ўтгани сари шоир табиат туш қамчи зарбидан узилиб қолади:
образлари тизимини тасвирлашда негрни қулдор эгаси шу ерда қамчилаб
ўзгаришлар қилади, уларга фалсафий ўлдиради (―Қул туши‖). Шоирнинг
мазмун бағшлайди; улар мазмунан натурадан олинган бундай тасвирлари кўп:
кенгайиб, залворлашади ва шоир улар Ётарди у, кишилардан беркиниб,
учун чархланган сонет шаклини ―кашф Батқоқ қамишзорида.
қилади‖ (―Сув кўтарилиши ва қайтиши‖, Кузатганча чироқлар нурин,
―Денгиз бўйидаги ѐз куни‖ ва ҳ.). Табиат Тинглаганча уюр нафасин

69