Page 71 - 4-сон 2018 йил

Хорижий филология №4, 2018 йил

Ва итларнинг вовуллашини. эмас. Унинг тимсолида Антик дунѐ
Оқ танли плантатор ўз қизини қаҳрамонлари ва маъбудларининг (Орфей,
қулликка сотади (―Квартеронка‖); чўкиб Геркулес, Прометей, Дионис), Европа
кетган кемаларда ―қуллар- жонли товар, халқлари эпосларининг (Зигфрид,
занжирларда чириган қуллар‖ Беовульф, Рус баҳодирлари, финларнинг
(―Гувоҳлар‖), ―Том амакининг ―Калевала‖ достони қаҳрамонлари ва ҳ.
кулбаси‖даги Бичер-Стоу каби Лонгфелло Поэма вазни – тўрт стопали ямбдан иборат
инқилобий портлашни башорат қилади – хусусиятлари жамланган. Антик
негрлар Инжилдаги Самсон каби, мифология ва Ўрта асрлар Европаси
мифологик Энкелад мисол, жамият эпосларидан аллегориялар, вазиятлар,
асосларини ларзага келтиришади: метаморфозалар, жанглар тасвири
Ҳозирча у занжирбанд. ўзлаштирилган.
Бироқ кутинг! Пайдо бўлишин тўфон Поэма чоп этилгач, муаллифга
онида. танқидчилар ҳужум қилади. Нуфузли
Муаллиф гўѐ бу портлашдан ҳисоблаган Бостон газеталари "Гаявата"ни
хадиксирайди; ҳар қалай бу туркумнинг "ѐввойи аборигенлар афсоналари",
якунловчи шеърлари ―Огоҳлантириш‖, "китобхонларни қизиқтирмайди" каби
―Тутқунлик қўшиқлари‖ Фуқаролар уруши ѐрлиқлар билан номлашади. либерал
бошланишидан ўн саккиз йил олдин танқидчилар Лонгфеллони "тамаддун
ѐзилган, ҳали қулдорлик ҳукмрон бўлган ютуқларини" бўяб кўрсатишда айблашади.
Жануб билан уруш хавфи йўқ дамлар эди. Поэма якуни чинданда талабчан кўринади:
Уруш бошланганида эса, Лонгфелло оқ танлилар ҳиндуларнинг биродарлари
дастлаб ҳарбий конфликтга қарши чиқади, қилиб кўрсатилган. Ўлими арафасида
аммо кейинроқ ―оловни пуфлаш зарур‖ Гаявата қабиладошларига ўзининг
деган хулосага келади (унинг 1861 йил вигвамида жойлаштирган оқ танлиларга
январидаги кундалик ѐзувларида), яъни ғамхўрлик қилишни васият қилади. Шоир
қўлга қурол олиб қулдорликка қарши учун бу суньий идиллия тасвир нега керак
курашиш лозим деб ҳисоблайди. эди? Азир унинг ўзи бошқа асарларида оқ
―Гаявата ҳақида қўшиқ‖(―The Song of танлиларга нисбатан ҳиндуларнинг
Hiawatha‖,1855) достони ѐзиш нафратини тасвирлаган эди ("Майлз
жараѐнида, агар юзта қўлим бўлса ҳам шу Стендиш совчилиги"). "Гаявата" нашридан
асарни яратишга йўналтирардим, деб ѐзади уч йилдан сўнг эса "Юздаги Ёмғир исмли
шоир. Зеро, асар чиндан муаллифига ҳиндунинг қасди" асарини чоп этади, унда
оламшумул шуҳрат келтиради. Ҳиндулар шундай строфа мавжуд:
ижодига қизиқиш унда ўттиз йиллар Бу қопқонга дара оралаб
муқаддам пайдо бўлган эди. У ҳали Бошлаб келди уч юз аскарни.
талабалик чоғларида бўлғуси асарга Сариқ ѐлли оқ тан бошлиқ
материал йиғади, ожибуэ ҳиндуларининг Ва яна уч юзта отлиқ жон берди,
қабила бошлиғи билан учрашади; кўплаб Ўзгалар юртидан
ривоятлар, афсоналар, қўшиқлар ва Нафсин қондирмоқ бўлиб.
маросимларни Ҳиндулар иши бўйича Лонгфелло икки ирқ Америка
Давлат агенти Скулфрат ѐзувларидан қитьасида тинч-тотув яшаб кетишига
ўзлаштиради. ―Ҳиндулар Эддаси‖ – самимий ишонарди. Аммо у ерга
адибнинг ўзи шундай номлаган асарига борганларнинг аксарияти ҳиндуларга
бир нечта қабиланинг афсона ва тегишли бўлган олтин, бошқа маъданлар,
ривоятлари асос қилиб олинган. Бу пахта, ер кабиларнинг асл эгаларидан
афсоналарда ҳиндуларни касб-хунарга тортиб олишганлиги унут бўларди.
ўргатган ярим реал ва ярим афсонавий Лонгфеллонинг яна бир мақсади Х1Х
пайғамбар ва устоз тўғрисида ҳикоя аср ўрталарига келиб АҚШ миллий
қилинади, бироқ Лонгфелло яратган адабиѐтини шакллантириш эди. "Гаявата
Гаявата орази фақат ҳиндуларга тегишли ҳақида қўшиқ" эса миллий эпос

70