Page 79 - 4-сон 2018 йил

Хорижий филология №4, 2018 йил

Даруни дута хона. Дар гирдаш ҷавону пир[1, 23].
Ду дурбини замона, Ушбу шеърда шоир сумалакнинг
Шона дар рўи шона[1, 102]. катта ошқозонларда тайѐрланишига, унинг
Муаллиф кўзга ишора сифатида атрофида ѐшу қари жам бўлиб, қўшиқ ва
дурбин образидан фойдаланмоқда. Бунда у рақслар ижро этишига, яхши тилаклар
кўз ва дурбиннинг ―кўриш‖ вазифасини қилишига ишора қилиб ўтади. У ѐзади:
назарга тутгани аѐн. Маълумки, халқ Ҷавон бистсола шавад,
топишмоқларида кўзнинг миқдоридан Бобо садсола шавад[1, 123].
келиб чиқиб, унга нисбатан ―икки‖ Келтирилган ушбу мисраларда
сифатлаши кенг қўлланади. Шу анъанага олқиш жанрининг стилизацияси
мувофиқ, юқоридаги топишмоқ (чистон)да кузатилмоқда. Чунки эзгу ният изҳори
кўз ―икки хона‖ – ―дута хона‖ дея олқиш жанрига хос муҳим хусусиятдир.
сифатланмоқда. Ғелонийнинг ―Духтари ҷонам,
Шоирнинг яна бир чистони ―ҷурғот‖,
яъни ―суюқ қатиқ‖ (шева тили билан куҷоӣ?!‖ сарлавҳали шеъри халқнинг
мотам маросими билан боғлиқ йўқлов
айтганда, ―чакка‖ ҳақида: қўшиқлари мазмуни, руҳи ва оҳангида
Дар шохи дарахт овезон,
Виз-виз кунон обаш резон. яратилгани билан диққатни тортади. Бу
Шикамчааш холи шудаст, шеър қуйидаги сатрлар билан якун топган:
Бо ту ҳаѐтам пур аз маъно буд,
Тагашба об ҷорӣ шудаст. Духтари ҷонам, гули хонадонам
Обаш ранги зард дорад,
Худаш ранги орд дорад. куҷоӣ?!‖
Хўроки одамон аст, Эй чарх, раҳм накардӣ ба аҳволи
Ба ҳар дарде дармон аст[1, 102]. Малик,
Бу топишмоқ нафақат бадиий, балки Фарзанди азиз аз ҷисму ҷонам,
этнографик моҳиятга эгалиги билан ҳам куҷоӣ?![1, 54]
қизиқарлидир. У орқали ѐшлар қатиқнинг Шеър мазмуни орқали шоирнинг
қандай тайѐрланиши билан боғлиқ фарзандидан эрта жудо бўлганини, бундан
жараѐнлардан огоҳ бўладилар. Бинобарин, унинг қаттиқ руҳий изтироб чекаѐтганини
қатиқ тайѐрланиши учун дастлаб сут англаш мумкин. Бу мавзуни ижодкор яна
ачитилади. У суюқ қатиқ ҳолига келгач, ўзининг ―Дилам пора-пора шуд‖, ―Туро
махсус халтага солиниб, дарахт шохига дигар намеѐбам‖ каби шеърларида ҳам
осиб қўйилади. Ундан сариқ зардоб ѐритган.
ажралиб оқади. Зардобидан ажралиб, Муаллиф ―Туро дигар намеѐбам‖
қуюлган масса оқ тусга киради. Шу шеърини ―марсия‖ деб атагани кузатилади:
кўринишда у истеъмол қилинади. Хуллас, Аѐ эй духтари ҷонам,
мана шу воқелик мазкур чистонда ифода Будӣ дурўза меҳмонам.
этилган.
Муаллифнинг ―Суманак‖ номли эл Маликат, эй малики ман,
орасида сумалак пишириш анъанасига Бароят марсият хонам[1, 51].
бағишланган шеъри, аввало, халқ ―Дилам пора-пора шуд‖ шеърида
оҳангларида яратилгани билан эътиборни муаллиф тобутга нисбатан халқ орасида
тортади. Маълумки, халқнинг сумалак кенг тарқалган ―чўбин от‖ бирикмасини
ҳақидаги қўшиқлари, одатда, сумалакка қўллагани кузатилади:
Эй вой, бечора дилам пора-пора шуд,
мурожаат билан бошланади. Худди
шунингдек, шоир Ғелоний ҳам ўз шеърини Дарду ғаму ҳасратам беканора шуд.
шу қутлуғ таомга мурожаат қилиш Дарду алами Зилола кард маро адо,
кўринишида битган: Ҷони азизам ба аспи чўбин савора
Суманак, эй суманак, шуд[1, 50].
Дар ду деги калонак. Жуманазар Эшонзода (Эшонқулов)
Меҷўшад биқир-биқир, шеърларида ҳам фольклоризмлар: мақол,

78