Page 29 - 3-2016

Хорижий филология. №3, 2016 йил

у икки қисмдан иборат. Биринчи қисм олинган, максимал даражада ҳиссиѐт ва
―Бадиий таржиманинг назарий аслият руҳи сақланган бўлади. Ҳар бир
аспектлари‖ (Ш. Сирожиддинов адекват таржима, албатта, эквивалент
томонидан ѐзилган), иккинчи қисм эса бўлади, аммо ҳар бир эквивалент
9
―Бадиий таржиманинг амалий аспектлари‖ таржимани адекват деб бўлмайди‖ . Олим
(Г. Одилова қаламига мансуб) деб тўғри таъкидлаганидек, таржимада
номланган. Биринчи қисмда муаллиф эквивалентлик (муқобиллик) ка эришиш
бадиий таржимада эквивалентлик ва мумкин. Масалан, М.В. Лермонтовнинг
адекватлик масаласи, таржиманинг ―Демон‖ (У. Носир таржимаси), А.С.
прагматик (ўқувчининг матнга нисбатан Пушкиннинг ―Евгений Онегин‖ (Ойбек
муносабати) жиҳатлари, таржимада табдил таржимаси), У.Шекспирнинг ―Ҳамлет‖ (М.
(трансформация) усуллари ва таржима Шайхзода таржимаси), И.В. Гѐтенинг
моделлари хусусида назарий фикр ―Фауст‖ (Э. Воҳидов таржимаси),
юритади. ―Таржима – бир тилда яратилган Дантенинг ―Илоҳий комедия‖ (А. Орипов
муайян асарнинг ўзга бир халқ маънавий таржимаси), Ҳомернинг ―Илиада‖ (Қ.
эҳтиѐжига хизмат қилдирадиган, ундан Мирмуҳамедов таржимаси)
бадиий завқ олиши учун имконият яратиб Э.Хемингуэйнинг ―Чол ва денгиз‖,
берадиган коммуникатив воситадир, – деб ―Алвидо, қурол!‖ (И. Ғафуров таржимаси)
ѐзади муаллиф. – Бир тил ичидаги нутқ асарларининг ўзбек тилига ўгирилган
мулоқоти жараѐнида муайян матн таржималарини аслиятга муқобил
гапирувчига ҳам, эшитувчига ҳам тенг (эквивалент) таржималар деб баҳолашимиз
тушунарли бўлганидек, бадиий асар мумкин. Аммо, бу таржималар нечоғлик
муаллифи ва унинг ўқувчиси ўртасида ҳам маҳорат билан ўгирилган бўлмасин, улар
ўзаро таъсирланиш нуқтаи назаридан адекватликка даъво қилолмайди. Умуман
коммуникатив тенглик вужудга келади. олганда, жаҳон таржимачилигида ҳам
Таржима матни ҳам аслият матнига тенг биронта аслиятга адекват таржима
бўлиб, у билан бир яхлитлик тассавурини асарининг яратилганини билмаймиз.
уйғотиш керак. Шунга биноан, таржима Бадиий таржима амалиѐтида том маънода
вазифаларидан бири – таржима матн адекватликка эришиш, яъни аслиятга
аслиятнинг тўлиқ коммуникатив ўрнини ―тенг‖, ―айнан ўхшаш‖ (―ad-aequo‖)
эгаллаши ва аслият ўқувчиси имкониятига таржимани яратиш мумкин бўлмаган
тенг даражадаги бадиий завқ, мазмуний ва ҳолдир.
мундарижавий (структуравий) уйғун Рисоланинг иккинчи қисми
мувозанатни (мувофиқлик) таржима муаллифи Гулноза Одилова инглиз тили
8
ўқувчисига тақдим этишдир‖ . мутахассиси, университетда инглиз тили
Шу ўринда, муаллиф йирик ва адабиѐтидан дарс беради, Шекспир
таржимашунос олимлар Я.И. Рецкер, А.Д. сонетларидан таржима қилиб алоҳида
Швейцер, Л.С. Бархударов, В.Н. китобча ҳолида нашр эттирган, инглиз ва
Комиссаровларнинг лингвистик таржима ўзбек мумтоз шеърият таржималари
назарияси хусусидаги фикрларига таяниб, тадқиқи бўйича номзодлик
таржимада эквивалентлик ва адекватлилик диссертациясини ҳам ҳимоя қилган. Шу
тамойиллари ҳақида фикр юритади. боис, рисоланинг иккинчи қисми шеърият
―Адекват таржима эквивалентликнинг таржимасида маъно ва миллий колоритни
олий даражаси бўлиб, унда аслиятнинг бериш, оҳанг, қофия ва вазнни қайта
жанрий-стилистик талаблари, барча яратишга бағишланган. Тадқиқот объекти
лисоний ва ғайрилисоний қилиб муаллиф ҳазрат Навоий
(экстралингвистик) омиллар ҳисобга ғазалларининг инглиз тилига ва Уильям
Шекспир сонетларининг ўзбек тилига

8 Сирожиддинов Ш., Одилова Г. Бадиий таржима
асослари. – Тошкент: Мумтоз сўз, 2011. 16-бет. 9 Ўша манба, 23-бет.
28