Page 28 - 3-2016
P. 28
Хорижий филология. №3, 2016 йил
Б.Пастернак Гѐте ―Фауст‖ини таржима услубини тушуниб етадилар, асар хақида,
қилганида, М.Лозинский Данте ―Илоҳий унинг ўзбек адиблари ижодига таъсири
комедия‖сини ўгираѐтганида немис ва хақида эҳтиѐткорона фикр-мулоҳаза
испан тилларининг билимдони юритадилар, деган фикрдамиз.
бўлганмидилар. Йўқ, албатта. Улар, 2011 йил ―Жаҳон адабиѐти‖нинг 12-
аввало, ижодкор, сўз устаси ва маҳорат сонида эълон қилинган профессор Акмал
эгаси эдилар. Шундай ҳолни ўзбек Саидовнинг ―Таржимон жасорати‖
таржимачилигида ҳам учратамиз. Масалан, мақоласи ҳам мазмунан, ҳам илман
Эркин Воҳидов немис тилини мукаммал таржимон ва таржимашунослар диққатини
билган тилшунос-олим бўлмаган ҳолатда тортди. Муаллиф унда буюк немис шоири
Гѐте ―Фауст‖ини ўзбек тилига маромига И.В. Гѐте ―Фауст‖ драматик достонининг
етказиб таржима қилди, Абдулла Орипов Эркин Воҳидов таржимаси ва асарнинг
итальян тили мутахассиси бўлмаса-да, ғоявий-бадиий шакли хусусида фикр
Данте ―Илоҳий комедияси‖ни ўзбек тилига юритади. Муаллиф таниқли адиб ва
санъаткорона ўгирди. Айни пайтда немис таржимон Эркин Воҳидовнинг ―Фауст‖
тили мутахассиси, фидойи таржимон ва таржимасидаги жасорат ва маҳоратига
сўзшунос Поша Али Усмон бир умр Гѐте таъриф бераркан, ѐзади: ―Шуни айтиш
ишқида яшади, умрини ―Фауст‖ни жоизки, Гѐте ―Самодаги муқаддима‖да
таржима ва талқин қилишга бахшида этди. ―Фауст‖ фожиасининг ғоявий-фалсафий ва
Ва ниҳоят, асарни бевосита аслиятдан поэтик хусусиятларини очиб берган.
ўзбек тилига таржима қилиб, нашр Эркин Воҳидов ―Муқаддима‖нинг
эттирди. Бироқ, тилшунос-олим мавзуси, поэтик киноя ва фалсафий
―Фауст‖нинг ўзбек тилида мукаммал моҳиятини яхши илғаб олган. Шу билан
таржимасини яратдим, дея даъво қилмаган бирга у Борис Пастернакнинг немисча
ҳолда, ҳамон Эркин Воҳидовнинг (русча – таҳририят хатоси – М.Х.)
таржимонлик даҳоси қаршисида таъзим таржимасидан нусха кўчирмайди, балки
қилади. Хулоса, мақола муаллифининг аслиятга хос бўлган уйғунлик (оҳанг, воқеа
―Улисс‖ таржимонлари В.А. Хинкис ва ва тарона) ни аниқлаштиради, айни пайтда
С.С. Хоружий ҳамда И.Ғафуровни аслият аслият мазмунига маълум даражада амал
тилини мукаммал билмаганликда, қилган ҳолда асарнинг бадиий тилини
уларнинг лингвист-олим бўлмаганликлари моҳирона шеърий куйга сола олган‖
сабабли аслият матнини тушуниб таржима (―Жаҳон адабиѐти‖, 122-бет).
қилолмаганликда айблаши ўринли эмас. Тўғри, таржимашунослик илмида
Энг муҳими, ҳар учала таржимоннинг Гѐте ижоди, ―Фауст‖ фожиасининг Эркин
―Улисс‖дек мураккаб асарни таржима Воҳидов таржимаси хусусида ўнлаб
қилишга киришганларининг ўзи катта мақола ва диссертациялар ѐзилган бўлса-
жасоратдир. Қолаверса, ўзбек тилига Ф.М. да, профессор Акмал Саидовнинг
Достоевский, Ги де Мопассан, Э. юқоридаги мақоласи ўзининг фалсафий
Хемингуэй, Ф. Ницше сингари мураккаб мушоҳадаларга бойлиги, теран таҳлил
характерли сўз усталари асарларини услуби билан сўнгги йиллар ичида шу
таржима қилиб ном қозонган Иброҳим мавзуда яратилган салмоқли тадқиқот,
Ғафуровдан ўзга бирон таржимон ѐки адиб дейишга арзигуликдир.
―Улисс‖ни таржима қилишга журъат 2011 йил таржима назарияси
тополмади. Яна бир муҳим жиҳати, муаммоларига бағишланган иккита
―Улисс‖ни инглиз ва рус тилларида ўқиб, монография ва иккита кўлланма чоп
мағзини чақолмаган адабиѐтшуносларимиз этилди. Биринчиси, филология фанлари
ўзбекча таржимани ўқиб, Жойс ижодининг доктори Шуҳрат Сирожиддинов ва
туб моҳиятини, ундаги новаторлик тадқиқотчи Гулноза Одилованинг ―Бадиий
анъаналарини, ―онг оқими‖ бадиий таржима асослари‖ (2011) рисоласи бўлиб,
27
