Page 62 - 3-2017
P. 62
Хорижий филология.№3, 2017 йил
оғиз, лаб, хат кабилар ҳар бири рамзий ѐшида келган, тўққиз юз эллик йил имонга
маънога эга бўлган бадиий тимсол даъват қилган. Яна бир ривоятга кўра тўрт
ҳисобланади. Масалан, бир маънода ғам юз ѐшида пайғамбарлик келган. Тўфондан
гўшаси – дунѐ ҳаѐти, кўз - мушоҳада, кейин уч юз эллик йил яшаган. Ҳаммаси
басират, кўнгил – ишқ ва сирлар мазҳари, бўлиб бир минг етти юз йил умр кечирган.
оғиз – махфий асрор, лаб – илоҳий сўзлар, Алишер Навоий фикрича эса унга
хат – улуғлик, ғайб олами рамзини баъзилар қирқ, баъзилар икки юз эллик
ифодалаб келади. Мумтоз шеъриятда бу ѐшидан кейин ваҳий келган деб айтадилар.
ҳақиқатларни тасвир этадиган сон- Тўққиз юз эллик йил халқни имонга даъват
саноқсиз мажозий ифодалар бор. Шулар этган. Нуҳнинг умри бир минг олти юз,
ичида энг сермаҳсули аҳли нубувват баъзилар айтишича, минг уч юзга етиб
тариқи сиймолари ва улар билан боғлиқ оламдан ўтган. Шеъриятда Нуҳ яшаш
поэтик тимсоллардир. Атойи мазкур тарзи эмас, балки умр муддати эстетик
мисраларда яна лаб тимсолини рамзий туйғу уйғотади. Одатда, Нуҳ умри изҳор
ифодалар билан тасвирлайди. Уни жаннат этилганда эзгу истаклар назарда тутилади.
боғидаги Кавсар шарбатидан ҳам, Хизрга Шарқона талқинларга кўра, азизлар умри
туганмас умр ато этган оби ҳайвондан ҳам қанча бўлса ҳам биринчи галда сабот ва
аъло кўради. Яъни, шоир: ―Мен нетай боғи матонат йўли, эзгулик ва поклик
беҳишту Хизр умринким, манга, матлабидир. Нубувват тарихида умр –
Лабларингдур оби ҳайвон бирла Кавсар дунѐ зуғумларига сабру чидам даври деб
шарбати‖, - дейди. Ёки бошқа бир ўринда ҳам талқин этилади. Шу жиҳатдан Аюб
―Аллоҳ сенга Нуҳ умрини берсин, менга пайғамбар сабру тоқатга рамз этилади. Бу
айрилиқда Аюб сабрини ато этсин. Бу ғам, сиймо ҳақида ―Қасас ар - Рабғузий‖да ҳам,
яъни фироқ дарди менда, бундай ҳусн эса ―Тарихи анбиѐ ва ҳукамо‖да ҳам маълумот
сендадир. Шу боис сени Юсуф, мени эса учрамайди. Қуръони каримда Аюб
Яъқуб деб атасинлар‖, - дейди. пайғамбарлардан бири сифатида қайд
Санга берсун илоҳи Нуҳ умрин, этилади. Мумтоз шеъриятда эса унча
Манга ҳам фурқатингда сабри Айюб. самарали бўлмаса-да, бадиий санъат
Бу ғамким, биздадур, бу ҳусн сизда, сифатида кўзга ташланиб туради.
Сени Юсуф десунлар, бизни Яъқуб. Талқинларга кўра, Аюб Иброҳим
Шарқ адабиѐтларида умр – ҳаѐтнинг авлодидан саналади. У бой – бадавлат,
инсон ўз кўзи билан кўриб кечирадиган мол – дунѐси беҳисоб, фарзандлари,
томони деб талқин этилади. Аҳли нубувват қариндошлари кўп эди. Лекин унга оғир
тарихларида қисқа фурсатли синовлар раво кўрилади. Оғир дардга
умргузаронлик қилган сиймолардан чалинади. Ҳақ ѐди ва зикри учун юрак
тортиб, абадий ҳаѐт инъом ҳамда тилигина омон қолади. Барча
этилганларигача қайд қилинади. Умрини бойлигидан айрилади, қариндошлари
ҳаѐт кечмишлари билан ўтказган сиймолар ташлаб кетади. Яқинлари унга нисбатан
ичида Нуҳ қадар узоқ муддатли дунѐвий иғво ва бўҳтон тарқатадилар. Ҳатто
фаолият олиб борганлари талқинларда ширкда ҳам айблайдилар. Унга фақат аҳли
деярли учрамайди. Абадий тирик деб аѐли садоқат билан хизмат қилади.
талқин этиладиган Исо, Идрис, Хизр, Манбаларга кўра, ўн саккиз йил шу
Илѐсларнинг ҳам дунѐвий яшаш тахлитда азоб – уқубат чекади. Лекин
муҳлатлари чегаралидир. Фикру бирор сония ҳам Ҳақ зикрини унутмайди.
ожизимизча, Нуҳ узоқ умр кечирганлиги Аюб барчасини сабр билан енгиб ўтади.
унинг ҳаѐти бир тамаддун тамом бўлиб, Унга қайтадан соғлик ва беҳисоб бойлик
иккинчиси бошланганлигига тўғри ато этилади. Иккита булут тепасига келиб
келганлиги билан ҳам боғлиқдир. Мана шу бири олтин, бири кумуш ѐмғир ѐғдиради.
оралиқни Нуҳ тарихи боғлаб туради. Аюбнинг мана шу матонати бадиий
Рабғузий талқинича, Нуҳга рисолат юз талқинларда ибрат ва тамсил вазифасини
61
