Page 34 - 3_2019

Хорижий филология №3, 2019 йил

ҳеч қандай фикр билдирилмайди. Бу ҳол субстанциал идентификацияловчи (Id 2)
изоҳловчининг гап қурилмасидаги роли синтаксемани ифодалаши аѐн бўлади.
фақат бир томонлама талқин қилинганидан Бунинг исботи қуйидаги тушириб
далолат беради. Изоҳловчининг гап қолдириш ва ўрин алмаштириш усyли
таркибида тутган синтактик ўрни, унинг орқали тасдиқланади:
синтактик бирликлар билан бевосита ва The woman was Beatrix Abberley‟s
билвосита алоқалари, уларнинг niece, Charlotte Ladram → The woman was
синтагматик ҳамда парадигматик Charlotte Ladram: Id 1 . Id 2.
муносабатлари етарлича ўрганилмаса, Берилган гапдаги Charlotte Ladram
унинг гапдаги ўрни атрофлича тадқиқ аппозитив алоқа асосида субстанциал
қилинмасдан қолаверади. идентификацияловчи синтаксемани
Қуйидаги гап қурилмасида (SbId 2), билвосита ядро предикатив алоқа
ноядровий аппозитив предикатив 1 (NAP 1) воситасида идентификацияловчи ва
ўрнида келган изоҳловчи вазифасидаги уч идентификацияланувчи синтаксемаларни
валентли синтактик бирликни ифодалайди (SbId 2Id 1). Чунки Charlotte
синтаксемаларга ажратиб таҳлил қилиш Ladram субстанциал
назарда тутилган. Содда қилиб айтганда, идентификацияланувчи (SbId 1) синтаксема
NAP 1 ўрнида келган уч валентли элемент the woman билан аппозитив алоқа асосида,
гапнинг эгасига нисбатан изоҳловчи идентификацияловчи niece ифодалаган
вазифасини бажаради: синтаксема билан ядро предикатив алоқа
The woman was Beatrix Abberley‟s асосида боғланади. Бундай боғланишларни
neice, Charlotte Ladram (RGH, 46). таснифлашда ўрин алмаштириш усулидан
Берилган мисолда ядро предикатив 1 фойдаланиш мумкин:
компоненти ўрнида келган the woman The woman was Beatrix Abberley‟s
синтактик бирликка Charlotte Ladram niece, Charlotte Ladram → The woman was
синтактик бирлик бевосита аппозитив Charlotte Ladram - SbId 1.SbId 2ѐки The
алоқа асосида боғланган. Лекин гапда woman was Beatrix Abberley‟s niece,
изоҳловчи ўрнида келган синтактик Charlotte Ladram → Charlotte Ladram was
бирлик ядро предикатив 2 ўрнида келган Beatrix Abberley‟s niece – SbId 1. SbPs .
was … niece компоненти билан ядро SbId 2.
предикатив алоқа асосида билвосита Қуйидаги модель орқали содда гап
боғланишини ўрин алмаштириш таркибидаги синтактик бирликларнинг бир
трансформацияси орқали кўрсатиш йўла уч хусусияти: компонент таркиби,
мумкин. Бу гап синтаксемаларга ажратиб морфологик хусусияти ва синтаксем
таҳлил қилинганда Charlotte Ladram таҳлилини кўришимиз мумкин.
компоненти аппозитив алоқа асосида

NP 1 ND NP 2 NAP 1
The woman S Beatrix Aberley‘s Sps was … niece cS Charlotte Ladram S
SbId 1 SbPs SbId 2 SbId 2

NAP 1компоненти ўрнида келган 2) субстанциал идентификацияловчи
синтаксемалар ядро предикатив алоқа экзистенциал синтаксема –
асосида тўрт хил синтаксемалар билан идентификацияланувчи
боғланиши мумкин: процессуалэкзистенциал синтаксема билан
1) субстанциал идентификацияловчи алоқага киришади;
агентив синтаксема – субстанциал 3) стативлик юклатилган субстанциал
идентификацияланувчи акционал модал идентификацияловчи синтаксема –
негатив синтаксема ҳамда акционал субстанциал идентификацияланувчи
негатив синтаксемалар билан алоқага квалификатив статив синтаксема билан
киришади; боғланади.

33